Featured

ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების დოკუმენტის პროექტის კრიტიკული შეფასება

by March 03, 2024




2024 წლის 26 თებერვალს განათლების, მეცნიერების და ახალგაზრდობის სამინისტრომ საზოგადოების წინაშე ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების პროექტი წარმოადგინა. მიზანი, აწ უკვე ოცი წლის განმავლობაში მოქმედი იგივე ტიპის დოკუმენტის განახლებაა. ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნები ზოგად განათლების სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის ძირითად პრინციპებს და მიმართულებას განსაზღვრავს და შესაბამისად მისი განხილვაც განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანია.


არსებული, მოქმედი რედაქცია მართლაც გადასახედია იმ ცვლილებებიდან გამომდინარე, რაც საქართველოში თუ გლობალურად ბოლო ორი ათწლეულისას მოხდა. კარგია, რომ ხელისუფლებამ ამ გზაზე გარკვეული ნაბიჯები გადადგა. წარმოდგენილი პროექტი დიდ ნაწილში იმეორებს წინა დოკუმენტის თემებს. ისევე როგორც მოქმედ ვერსიაში, პროექტშიც საუბარია ისეთ მიზნებზე, რომლებიც უკავშირდება სკოლადამთავრებულების სახელმწიფოებრივ აზროვნებას, კომუნიკაციის უნარებს, გარემოს შენარჩუნების, დამოუკიდებლად ცხოვრების, ტექნოლოგიურ სამყაროსთან ურთიერთობის, შემოქმედებითი უნარებისა და სხვა ძირითად საკითხებს. თუმცა, წარმოდგენილი მიზნების პროექტი მნიშვნელოვნად განსხვავდება მოქმედისგან. წარმოდგენილი პროექტი პრობლემურ დებულებებსა და დამოკიდებულებებს ასახავს. 


ამ წერილის მიზანია, ავტორებისა და საზოგადოების ყურადღება პრობლემური საკითების ძირითად ჯგუფებისკენ მივმართო იმ იმედით, რომ პარლამენტისთვის გადასაცემ ან საბოლოო ვერსიაში ძირითადი ხარვეზები აღმოიფხვრება.  იმედი მაქვს, რომ საბოლოოდ ისეთ შეთანხმებულ დოკუმენტს მივიღებთ, რაც საქართველოს მომავალი საზოგადოების, და ასევე განათლების სისტემის განვითარებისთვის იქნება სასარგებლო. 



მოსწავლე, როგორც აქტიური შემმეცნებელი


განათლების კონცეპტუალური დოკუმენტები, მათ შორის ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნები, ისეთ ფილოსოფიურ მიდგომას უნდა ეფუძნებოდეს, რაც განათლების მეცნიერულად გამართულ პროცესის დამკვიდრებას შეუწყობს ხელს. უნდა დავფიქრდეთ, რა არის განათლების როლი და ფუნქცია, რა არის მოსწავლისა და მასწავლებლის, ასევე სახელმწიფოს ადგილი ამ პროცესში. დემოკრატიული, კონსტრუქტივისტული და მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომის თანახმად, მოსწავლეების გონებაში ჩვენთვის მნიშვნელოვანი პრინციპების, ღირებულებების აღბეჭდვა, მათთვის რაიმე ცოდნის პირდაპირი გზით გადაცემა არ არის სრულფასოვანი განათლება. ჭეშმარიტი განათლება გულისხმობს მოსწავლის აღიარებას სწავლის, განათლების სუბიექტად და არა პასიურ ობიექტად. ამ პერსპექტივიდან  სხვა მრავალ საკითხთან ერთად მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლე ან სკოლადამთავრებული უბრალოდ კი არ ფლობდეს რაღაც ცოდნას, არამედ კრიტიკულად გააზრებული ჰქონდეს ყველა მნიშვნელოვანი საკითხი. მას უნდა ჰქონდეს გამომუშავებული საკუთარი ხედვა. მოსწავლე, თუ განათლების პროცესის ნემისმიერი მონაწილე პასუხისმგებლობას უნდა იღებდეს საკუთარი აზრის შემუშავებაზე და არ იყოს სხვისი პოზიციის პასიური მიმღები და მატარებელი.


ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების შემოთავაზებული პროექტში სამწუხაროდ ამგვარი პრინციპი დაკარგულია. თუ 2004 წლის დოკუმენტში მიზანია ისეთი პირობების შექმნა, რომლებიც ხელს შეუწყობს მოსწავლეებში ამა თუ იმ დამოკიდებულების გამომუშავებას, ცოდნის განვითარებას, ღირებულებების დამკვიდრებას, 2024 წლის პროექტი აცხადებს, რომ სკოლადამთავრებულს, მოქალაქეს ექნება განსაზღვრული ცოდნა მნიშვნელოვანი საკითხების შესახებ, რომ ის იქნება კონკრეტული ღირებულებების მატარებელი. წარმოდგენილ პროექტში ასახული მიდგომა საგანმანათლებლო პროცესსის მიმართ ცოდნისა და ღირებულებების გადაცემის ამოცანას უსახავს, ნაცვლად იმისა, რომ მოსწავლეებს ცოდნის აქტიური აგება, ღირებულებების გამომუშავება და გააზრება შეაძლებინოს. ამგვარი მიდგომით მოსწავლე “განათლების” პასიურად მიმღებად, და არა აქტიურ თანამონაწილედ განიხილება.


პოლიტიკური ფილოსოფიის საკითხი


მიზნების კონცეფტუალური დოკუმენტების შემუშავებისას მნიშვნელოვანია დავფიქრდეთ, თუ ვინ არის მოსწავლის აღმზრდელი. როგორც დოკუმენტშია აღწერილი, მოქალაქისთვის მნიშვნელოვანი ღირებულებების განსაზღვრა არ შეიძლება იყოს სახელმწიფოს ფუნქცია. სახელმწიფოს ფუნქციაა იმ პირობების შექმნა, რომელიც ქმნის შესაძლებლობას, რომ მოსწავლეებს სხვადასხვა მნიშვნელოვანი ღირებულებება ჩამოუყალიბდეთ. ამ პირობების ნაწილია, რომ მოსწავლეებს ჰყავთ მასწავლებლები, რომ მათ ხელი მიუწვდებათ სასწავლო მასალებზე, რომ ჩართულები არიან ღირებული გამოცდილების მიღებაში. მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მიუხედავად ამისა, მოსწავლე, მოქალაქე თავად წყვეტს თუ რა ღირებულებებს აღიარებს მნიშვნელოვნად, რას ირჩევს თავისი მოქმედებების საფუძვლად. მოქალაქეების აღმზრდელად სახელმწიფო მხოლოდ ორველიანურ სამყაროში თუ შეიძლება წარმოვიდგინოთ და არა დემოკრატიულ საზოგადოებებში. დემოკრატიულ საზოგადოებაში სახელმწიფო მხოლოდ შესაძლებლობებს ქმნის აღზრდისთვის, და პირდაპირ არასოდეს მონაწილეობს აღზრდაში.


ამავე საკითხთან მიმართებაში ისიც ნიშანდობლივია, რომ განათლების ერთ-ერთი მიზანი ამ დოკუმენტის მიხედვით “სახელმწიფო ინსტიტუციებთან კომუნიკაციის მაღალი კულტურის მქონე მოქალაქის ჩამოყალიბებაა”. ეს ფრაზა სახელმწიფოს გარკვეულ აღმატებულ ხარისხში წარმოადგენს და განათლების სისტემისგანაც ისეთი მოქალაქის მომზადებას ითხოვს, რომელიც იმ “კულტურულ კომპეტენციებს” ფლობს, რომლებიც მას სახელმწიფოსთან წინასწარ განსაზღვრული ტიპის ურთიერთობას დაამყარებინებს. ამგვარი მიზანი  მოქალაქეებს სახელმწიფოს დაქვემდებარებულად განიხილავს, იმის ნაცვლად, რომ სახელმწიფო მოქალაქეების ნების გამოვლინებად განვიხილოთ. 


მიზნების ინსტრუმენტული ღირებულება

მნიშვნელოვანია, რომ გავიაზროთ რა ფუნქცია აქვს ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების დოკუმენტს. ამ დოკუმენტის საფუძველზე შესაძლებელი უნდა იყოს სხვადასხვა პედაგოგიური მიდგომის, სასწავლო გეგმების განსაზღვრა, სასწავლო რესურსების, პოლიტიკის სხვა მექანიზმების შემუშავება. რაც უფრო კონკრეტულად მიანიშნებს დოკუმენტი, თუ როგორ გამოიყურება განათლების შედეგი, მით უფრო მეტია იმის ალბათობა, რომ მიზნები სხვადასხვა ინსტრუმენტის, საგანმანათლებლო პროცესის განსაზღვრას შეუწყობს ხელს. 


საინტერესოა, წინა საკითხს რომ დავუბრუნდეთ, სახელმწიფოსთან ურთიერთობის მაღალი კულტურის მქონე მოქალაქის აღზრდის მიზანი როგორ უნდა ითარგმნოს საგანმანათლებლო პროცესში? როგორ გამოიყურება ის გაკვეთილი, სასკოლო კურიკულუმი, ან სასწავლო რესურსები, რომელიც ამგვარი კულტურის დამკვიდრებას უწყობს ხელს? 


არსებული რედაქციაში გვხვდება სხვა ბუნდოვანი განცხადებებიც, რომელთა ინტერპრეტირება და შემდეგ კონკრეტულ მოქმედებებად თარგმნა რთულია. მაგალითად თუ ვამბობთ, რომ მოსწავლე პატივს უნდა სცემდეს რაღაც პრინციპს, ღირებულებას, ამ განცხადების, ასე ზოგადად ჩამოყალიბებული სურვილის თარგმნა კონკრეტულ საგანმანათლებლო პროცესად რთულია. მოქმედ (2004 წლის) რედაქციაში უფრო მეტი მინიშნებაა, რომ მაგალითად მოსწავლეს უნდა შეეძლოს რაღაცის გააზრება და შემდეგ ამ გააზრების თანახმად მოქმედება. შესაბამისად უფრო მარტივი ხდება განსაზღვრა, რომ საგანმანათლებლო პროცესი ისე უნდა იყოს ორგანიზებული, რომ არა მხოლოდ გააზრებას, არამედ აქტიურ მოქმედებისთვის საჭირო შესაძლებლობების და შესაბამისი კულტურის განვითარებასაც უნდა უწყობდეს ხელს. 


ნაციონალიზმი, როგორც ღირებულება

პრობლემაა, რომ დოკუმენტი ნაციონალისტური პერსპექტივიდან არის დაწერილი. განათლების სისტემის მიზანი ხდება “ქართული ტრადიციების” წინაშე უფლება-მოვალეობების, “ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი” ღირებულებების მატარებელი მოქალაქის აღზრდა. აქ პრინციპული განსხვავებაა მოქმედ რედაქციასთან, რომლის მიხედვითაც სკოლადამთავრებულს უნდა შეეძლოს საკუთარი დამოკიდებულების შემუშავება, საკუთარი ქვეყნის და საზოგადოების საკეთილდღეოდ. ეს ამცირებს მოთხოვნას, რომ მას ერთი კონკრეტული, ნაციონალისტური პერსპექტივა უნდა ჰქონდეს მას და ამ პერსპექტივით იხელმძღვანელოს.


საგანმანათლებლო პროცესი დღეს ისედაც გაჯერებულია ნაციონალისტური პერსპექტივებით. სხვადასხვა კვლევა აჩვენებს, რომ მაგალითად ისტორიის სწავლებისას ნაციონალიზმი წარმართველი პრინციპია, იმის ნაცვლად, რომ მოსწავლეებში აქტიურად ხდებოდეს დამოუკიდებელი, დასაბუთებული აზრის გამომუშავება. მიზნების დოკუმენტებით ნაციონალისტური პერსპექტივების გაძლიერებამ საქართველოს განათლების სისტემაში დამატებითი ზიანი შეიძლება მოიტანოს და ხელი შეუწყოს ნაციონალიზმის, როგორც წარმართველი პრინციპის განათლების სისტემაში ინსტიტუციონალიზაციას. 


განათლების პოლიტიზების საკითხი

სამწუხაროა, რომ ამ დოკუმენტში ვხვდებით ისეთ აქცენტებს, რაც თანამედროვე მემარჯვენე-პოპულისტურ პარტიულ რიტორიკისთვის არის დამახასიათებელი. დოკუმენტში რამდენჯერმე ნახსენები “ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი” ღირებულებები, “ოჯახის ინსტიტუციის პატივისცემა”, პატრიოტიზმის რამდენიმეჯერ ხსენება და ასევე სახელმწიფო მოხელეების ამ დოკუმენტის წარდგენისას გაკეთებული აქცენტები ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების დოკუმენტის შემუშავება ქართული ოცნების საარჩევნო კამპანიის ნაწილია. 


პრობლემაა ისიც, რომ ამ პროექტის განხილვისთვის სამინისტრო დაახლოებით ათ დღეს აძლევს საზოგადოებას, რაც მცირე დროა იმისთვის, რომ ამ მნიშვნელოვანი საკითხის სიღრმისეული განჯა მოხდეს. ასევე უცნობია, აპირებს თუ არა სამინისტრო, რომ სკოლებში ორგანიზებულად განიხილონ ეს დოკუმენტი, სანამ მას დასამტკიცებლად პარლამენტს გადასცემენ. არადა სკოლებში ამ დოკუმენტის განხილვა არა მხოლოდ მნიშვნელოვანი უკუკავშირის მისაღებად არის საჭირო, არამედ იმისთვისაც, რომ მოსწავლეებმა, მასწავლებლებმა, ადმინისტრაციის წევრებმა და მშობლებმა კიდევ ერთხელ გაიაზრონ განათლების მნიშვნელობა.


ხელისუფლების აღწერილი მიდგომა შეცდომაა, რადგან ამ მნიშვნელობის დოკუმენტს, რომელიც გარკვეული საზოგადოებრივი შეთანხმების საფუძველზე უნდა იქმნებოდეს, და რომელიც ქმედითი უნდა იყოს ნებისმიერი პოლიტიკური პარტიის მმართველობისას, პარტიულ მიზნებს უქვემდებარებს. ასე დოკუმენტის ლეგიტიმურობის ხარისხი ზარალდება და მის გრძელვადიან მოქმედებასაც საფრთხე ექმნება. 


ტექსტის სტილისტური გამართვა


ტექსტი გასამართია აზროვბრივად და სტილისტურად. გადასახედი და გასასწორებელია სიტყვათშეთანხმებები და ფრაზები:  “პიროვნული… ღირებულებები”, “ზნეობრივი და მორალური ღირებულებები”, “ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი”, “გაცნობირებული პერსონალური გადაწყვეტილებები”, “საგანმანათლებლო-პედაგოგიკური”, “ქართული ტრადიციები”. სასურველია დოკუმენტში ნაკლები იყოს ჟარგონი, კონკრეტული დროის მოდული ტერმინები (იხ. ინგლისური “buzzwords”), როგორიცაა “კონკურენტუნარიანი”, “ციფრული მოქალაქეობა” და ა.შ. 


სიკო ჯანაშია

3 მარტი, 2024


სქემა და ერთიანი სკოლის მოდელი - განათლების რეფორმა, როგორც დაგიბარებია

by August 25, 2023



გიორგი მელიქაძე 

...როგორც დაგიბარებია!
- რა როგორც დამიბარებია?!
- მომავალს ვხედავ!
- მოიცა, როგორ? მომავალს როგორ ხედავ?!
- როგორც დაგიბარებია!..

ბათუმში, სკოლის დასრულებისას, ჩვენი კლასის „ბოლო ზარის“ შემაწუხებლად საცოდავ და არგასახსენებელ ღონისძიებაზე, ერთ-ერთ იუმორისტულ ნომერში გაჟღერებულ ამ ხუმრობაზე არავის ეცინებოდა, მათ შორის, არც მონაწილეებს (არ იყო ჩვენი მოფიქრებული - პროგრამა საზღვაო აკადემიის „მსკ“-ს გუნდის თენგომ შეგვიდგინა). ამიტომაც, უხერხული მინიატურა რაც შეიძლება სწრაფად და უემოციოდ გათამაშდა, თავიდან რომ მოგვეშორებინა. მიუხედავად ამისა, მე იგი მაინც თავისებურად საინტერესოდ მეჩვენებოდა, მისი პრეტენზიით ერთგვარ ინტელექტუალიზმზე - არა როგორც ხუმრობა, არამედ ფანდი, თუნდაც უხეირო.

ხუმრობის პირველი პერსონაჟი წამოისვრის ფრაზას, რომელიც მეორეში, მიმართებისთვის აუცილებელი კონტექსტის შეუსაბამობის თუ არარსებობის გამო, დაბნეულობას იწვევს. [აქვე, ფრაზა ორმაგად დამაბნეველი შეიძლება იყოს, თუკი მისი გამოყენების ზოგადი კონტექსტი და პრაქტიკა მსმენელისთვის უცხოა და ვერ ხვდება „ვისთვის რა დაუბარებია“, შესაბამისად შემდგომი კომუნიკაციის ლოგიკასაც ვერ იხელთებს]. დაბნეულობის საპასუხოდ, პირველი ამბობს, რომ მომავლის განჭვრეტის უნარი აქვს, რაც ასევე კონტექსტს და საფუძველს მოკლებული განაცხადია მანამ, სანამ ახსნა-განმარტების მორიგ მოთხოვნაზე პასუხად, პირველ ფრაზას გაიმეორებს, რითაც ლოგიკურ წრედს კრავს, კონტექსტს აფუძნებს და ორივე ფრაზა ერთმანეთთან მიმართებით იძენს მნიშვნელობას - თითქოს მან წინასწარ განჭვრიტა მოსალოდნელი საუბარი და ჯერ არდასმულ შეკითხვებს პასუხით დაასწრო, სინამდვილეში კი თავადვე შექმნა პირობები იმისთვის, რომ მეორეს აბსურდად აღქმული თავდაპირველი აქტის და შემდგომ ნათელმხილველობის კომპეტენციაზე ასევე საეჭვო განაცხადის ლეგიტიმურობა აღმოეჩინა და ამგვარად ეწარმოებინა მნიშვნელობები. მოკლედ რომ ვთქვათ, ჩვენი ფსევდოიუმორისტული სიუჟეტი ასახავდა აბსურდით გამოწვეული გაურკვევლობის და დაბნეულობის მართვისა და გამოყენების შემთხვევას თუ მცდელობას, ამავე აბსურდის რაციონალიზაციის, გამართლებისა და ნატურალიზებისთვის.

რა შუაშია ეს ზოგადი განათლების სისტემის რეფორმებთან?

ამჯერად აქცენტს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების სქემაზე ვაკეთებ და შედარებითი სიმარტივისთვის, პრობლემატიკა შემდეგ საკითხზე დამყავს: სახელმწიფო ცენტრალიზებულად მიმართავს ერთგვაროვან მიდგომას, სხვადასხვა სასკოლო საზოგადოების სოციალური და კულტურული კონტექსტის გაუთვალისწინებლად, რაც, თავის მხრივ, გადაწყვეტილების მიმღებთა და განმახორციელებელთა შორის ღირებულებითი დისონანსით გამოწვეული ამ უკანასკნელთა ფორმალობებისადმი რეზისტენტულობის გამო, სისტემის მართვის მოქმედი მოდელის ლეგიტიმაციის პრობლემას ბადებს; პრობლემა კი განსაკუთრებით მწვავედ წარმოჩინდება, როცა განათლების სისტემის მიდგომათა ლეგიტიმურობის დაფხრეწილი ფარდის მიღმიდან ფინანსთა სამინისტროს ინტერესი და მასწავლებელთა სახელფასო პოლიტიკა იმზირება. როგორც სიმონ ჯანაშია ასკვნის, სისტემა უპირატესად კონტროლის მექანიზმია სახელმწიფოს ხელში, ნაცვლად განვითარებისა, რითაც სახელმწიფო იცილებს პასუხისმგებლობას, მასწავლებლებს ხელფასი მოუმატოს და ამავდროულად, მასწავლებლებისთვის ინდივიდუალური პასუხისმგებლობების დაკისრებით, მათ ხელფასის მნიშვნელოვანი ზრდის მოთხოვნის იურიდიულ და მორალურ საფუძვლებს აცლის (ჯანაშია, 2015; 2022; 2023).

მასწავლებელთა კომპეტენციის შეფასებისა და განვითარების პოლიტიკა, როგორც სახელმწიფოს მიერ გამოვლენილი „სიმბოლური ძალადობა“, რომლის თვითნებურ ბუნებასაც (arbitrariness) სახელმწიფო სათანადოდ ვერ ნიღბავს, პირდაპირ ძალადობად აღიქმება და უკმაყოფილებასა და წინააღმდეგობას იწვევს - ვერ ხდება იმ მნიშვნელობათა ლეგიტიმაცია, რომლის თავსმოხვევას/სწავლებასაც სახელმწიფო ცდილობს (Bourdieu 1990).

სიმბოლურ ძალადობას ბურდიე განმარტავს, როგორც მნიშვნელობათა თავსმოხვევას ისე, რომ ეს მნიშვნელობები იმთავითვე ლეგიტიმურად იყოს აღქმული, ძალაუფლებრივ მიმართებათა დაფარვის გზით, რაც ამ მიმართებათა ურყევობის საფუძველია (Bourdieu, 1990, 4). ბურდიეს აზრით, ყველა სახის პედაგოგიური აქტი სიმბოლური ძალადობაა იმდენად, რამდენადაც ის მმართველი ძალის მხრიდან (რომლის ძალაუფლებაც სრულიად თვითნებული და შემთხვევითია) კულტურული ნორმების იმპოზიციაა (Bourdieu, 1990, 5).

პედაგოგიური მუშაობა კონკრეტული დისპოზიციათა სისტემის (ჰაბიტუსის) მედიაციით კვლავაწარმოებს ობიექტურ სტრუქტურებს (პირობებს, მოცემულობებს), რომლის პროდუქტიცაა კულტურული არბიტრის მიერ თავსმოხვეული ნორმები. პედაგოგიური მუშაობის წარმატება მის მიერ კულტივირებული ჰაბიტუსის (მაგ: კომპეტენტური მასწავლებლის სახელმწიფოსეული რეპრეზენტაცია, ხატი) მდგრადობის ხარისხით იზომება - უნარით ბადებდეს პრაქტიკებს, რომლებიც თავსმოხვეულ ნორმატიულ პრინციპებს ფეხს უწყობს (Bourdieu, 1990, 33). პედაგოგიური მუშაობა, რომელიც ამ სისტემას ბადებს, ძალაუფლების არსებული დინამიკის შეზღუდვებისადმი ერთგვარ სიბრმავეს (misrecognition, ვერამოცნობა) აწარმოებს - ეთიკური და ლოგიკური პროგრამირების ეფექტიანობა სწორედ ამ სიბრმავის ხარისხით განისაზღვრება (Bourdieu, 1990, 40). ძალაუფლებრივი ურთიერთობების ამოცნობადობა წარმოქმნის სწორედ ლეგიტიმაციის პრობლემას, ლეგიტიმაციის დეფიციტი კი ისეთ დუალურ სტრუქტურებს, როგორიც სახელმწიფო საგანმანათლებლო სექტორია, დისინტეგრაციის მუდმივი საფრთხის წინაშე ამყოფებს.

უილიამ სუელი სოციალური ცვლილების თეორიაზე მსჯელობისას ენტონი გიდენსის „სტრუქტურის დუალურობის“ ცნებით ხელმძღვანელობს. დუალურობაში იგულისხმება სტრუქტურის მიერ პრაქტიკების წარმოების უნარი, რომლებიც თავის მხრივ შეადგენს, ფორმას აძლევს და კვლავაწარმოებს ამავე სტრუქტურას - სტრუქტურები ერთდროულად არიან მწარმოებლები, მომცველები და პროდუქტები პრაქტიკებისა, რომლებსაც თავადვე აწარმოებენ და მოიცავენ.

გიდენსთან წესები და რესურსები (წააგავს ბურდიეს „დოქსას“ და „კაპიტალს“) სტრუქტურის ორი მთავარი შემადგენელი ელემენტია. სწორედ ამ ელემენტების მუდმივი მონაწილეობით კვლავწარმოებს პრაქტიკები და იქმნება სოციალური სისტემები. რესურსს წარმოადგენს ნებისმიერი რამ, რაც სოციალურ ურთიერთობებში შესაძლოა ძალაუფლების წყარო იყოს - ადამიანური რესურსი, ფიზიკური და ინტელექტუალური შესაძლებლობებით, ემოციური ჩართულობით, ა.შ. (ავტორიტატული) და არაადამიანური ობიექტების (საგნების) ფლობა, ბუნებრივის თუ ხელოვნურის. აგენტობა განუხრელად გულისხმობს რესურსის ერთ-ერთ ტიპზე წვდომას.

გიდენსისეული „წესების“ ცნებას, თავის კრიტიკაში, სუელი „სქემებს“ უსადაგებს და სტრუქტურას განსაზღვრავს, როგორც ურთიერთმწარმოებელი ვირტუალური სქემებით და აქტუალური რესურსებით შედგენილს. რესურსები, როგორც მენტალური სტრუქტურების (სქემების) განსხეულება, ამკვიდრებს და ლეგიტიმაციას აძლევს იმავე მენტალურ სტრუქტურებს (სქემებს), რომლის შინაგანი მატარებლებიც თავად არიან. თუკი ერთ-ერთი წყვეტს მეორის კვლავწარმოებას, სტრუქტურა დისინტეგრირდება.

სუელს სტრუქტურების კლასიფიკაციის მიზნით ორი განზომილება შემოაქვს: სიღრმე (სქემებთან კავშირში) და ძალა (რესურსებთან კავშირში). სუელის აზრით, სტრუქტურები მეტნაკლებად დინამიკური და მდგრადია ამ ორ განზომილებასთან მიმართებით პოზიციონირების მიხედვით. ამ თვალსაწიერიდან, სუელი სტრუქტურის სამ ტიპს გამოყოფს: ლინგვისტური - უკიდურესად ღრმა, კომპლექსური სქემატური ელემენტით, თუმცა რესურსის მოკრძალებული ეფექტით, სახელმწიფო - შედარებით მარტივი და ცხადი სქემებით, თუმცა ძალის მაღალი კონცენტრირებით, და კაპიტალიზმი - ღრმა სქემატური სტრუქტურებით, რომლებიც მუდმივად გამყარებულია დიდი ოდენობის და მრავალი სახის რესურსების დინებით. სტრუქტურებს, რომლებსაც შესწევთ სიღრმისა და ძალის კომბინირების უნარი, განსაკუთრებული მდგრადობა ახასიათებთ და საზოგადოებათა განვითარებასა და ყოფის სტილზე გავლენის მოხდენა შეუძლიათ (Sewell, 2005).

აღნიშნული თეორიული პერსპექტივები საინტერესოა, თუკი მათ ქართული ზოგადსაგანმანათლებლო პოლიტიკის მწარმოებლების მიერ გაცხადებული პრინციპების გვერდიგვერდ განვიხილავთ. ასეთი პრინციპია ერთი მხრივ, სკოლების ავტონომია, მეორე მხრივ კი „კონსტრუქტივიზმი“ - თეორიული მიდგომა, რომელიც მიმდინარე განათლების რეფორმის ერთერთი უმნიშვნელოვანესი მიმართულების, კერძოდ „მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის“ უმთავრეს მახასიათებლად და უალტერნატივო მოთხოვნად მიიჩნევა და რომლის პრინციპებიც სასწავლო გეგმების სამმართველოს ხელმძღვანელის, მარიამ ჩიქობავას განცხადებით, არის „წითელი ხაზი“, რომლის გადაკვეთაც მასწავლებლებს არ შეუძლიათ (ჩახაია 2023, 24). რეფორმის ლეგიტიმაციასთან დაკავშირებული პრობლემა, რომელსაც ქართული ზოგადსაგანმანათლებლო სისტემა აწყდება, ჩემი აზრით, სწორედ სუელის „სიღრმის“ განზომილებას - საერთო პრინციპების არსებობის, მათი სიცხადის და თანმიმდევრულობის აუცილებლობას უკავშირდება.

ერთის მხრივ, მისასალმებელია კონსტრუქტივიზმის სახით განათლების პოლიტიკაში რეალური თეორიული საფუძვლის და მეტნაკლებად შეთანხმებული პერსპექტივის გამოკვეთა, თუნდაც ამას ჯერ მხოლოდ განაცხადის ფორმა ჰქონდეს. მეორეს მხრივ კი, მიუხედავად აღნიშნულისა, საგულისხმოა, რომ კონსტრუქტივიზმის იდეა პოლიტიკის შემუშავებაში ჩართული პირების, ასევე, ხშირად პოლიტიკის შემფასებელი ექსპერტების მიერ შეზღუდულად, მხოლოდ მოსწავლე-მასწავლებლის დონეზე არის წარმოდგენილი და უფრო ფართო მასშტაბზე აქტორები ღალატობენ იდეას, რომლის დანერგვას და ნატურალიზებასაც თავად ცდილობენ ან მხარს უჭერენ.

ნებისმიერი მუშაობა, რომელსაც სახელმწიფო, როგორც კულტურული არბიტრი სწევს კონკრეტული ხედვების თუ პრაქტიკების იმპოზიციის მიზნით, არის პედაგოგიური მუშაობა (Bourdieu, 1990). ამ გაგებით, სწავლება მხოლოდ მასწავლებლის პრეროგატივა არ არის - მიმდინარე რეფორმები სწორედ სახელმწიფოს მხრიდან განათლების სისტემაში პოლიტიკის განმახორციელებელი რგოლისთვის კონკრეტული ღირებულებების და პრინციპების „სწავლების“ მცდელობაა. თუმცა, როცა სახელმწიფო ახალ რეფორმებში „წითელ ხაზებზე“ ლაპარაკობს (კონსტრუქტივიზმის პრინციპებთან მიმართებით), ამ წითელ ხაზებს თავადვე კვეთს, როცა:

  1. არ ითვალისწინებს მასწავლებლების და ზოგადად, სასკოლო საზოგადოების „წინარე ცოდნას“ (სოციო-კულტურულ დისპოზიციებს და გამოცდილებებს), რაზეც ახალი ცოდნა და პრაქტიკები უნდა დაშენდეს, შესაბამისად, ახალი მიდგომის შესახებ ცოდნის კონსტრუირებაც არ ხდება სოციალურ კონტექსტში. ამ საფუძვლების გათვალისწინების გარეშე, არსებობს რისკი, რომ მიდგომას და პრინციპებს არ ექნება სათანადო ლეგიტიმაცია და მისი ასიმილირება გაუთვალისწინებელი ფორმებით და ეფექტებით მოხდება ან საერთოდ არ იქნება გაზიარებული.
  2. სახელმწიფო არ არის ფასილიტატორის როლში, არამედ ღიად წარმოადგენს თავის თავს, როგორც ერთადერთი ჭეშმარიტი ცოდნის და ექსპერტიზის მპყრობელ ავტორიტეტს. სქემის შემუშავებიდან წლების განმავლობაში, მისი არაერთი ასპექტი ყოფილა და არის კრიტიკის საგანი, თუმცა ერთი და ალბათ მისი ძირითადი, ერთგვარი მეტა-პრინციპი, რაც არასდროს ექვემდებარება გადახედვას, კომპეტენციათა იერარქიული, წრფივი, ვერტიკალური, ერთგვაროვანი და ცენტრირებული მოდელი და მისი ლეგიტიმურობის შესახებ ურყევი წარმოდგენაა (გაბუნია, 2021). ამ მოდელის განუყოფელი თანამდევია ინდივიდუალური პასუხისმგებლობის უპირატესი მოთხოვნა, ეფექტიანობაზე აქცენტირება და სტანდარტიზაციის შესაბამისი მექანიზმების გაძლიერება, ფოკუსი შეფასებასა და აუდიტზე, ა.შ. (Fowler, 2013). სახელმწიფო სასკოლო საზოგადოებებისგან მოითხოვს(!) ავტონომიურობას და ინდივიდუალურ პასუხისმგებლობას, ხშირ შემთხვევაში ამ ავტონომიის ეფექტიანად რეალიზებისთვის შესაბამისი საფუძვლების არსებობის საეჭვოობის პირობებში, რასაც თან ერთვის ამ მოთხოვნის ცენტრალიზებული და ვერტიკალური ხასიათი - პოლიტიკის დამგეგმავების ფორმულირებებში სწორედ მოთხოვნის ტონი იპარება, როცა სკოლების სათანადო უფლებამოსილებების დეფიციტზე განსჯის პარალელურად (რისი გაჩენაც სკოლების პრეროგატივას არც წარმოადგენს) ცენტრალური პოლიტიკის დამგეგმავები ავტონომიისთვის შესაბამისი კომპეტენციის ნაკლებობაზე საუბრობენ (ჩახაია, 2023, 30).
  3. ერთობლიობაში, ეს ყველაფერი ავტონომიის ცნებას ძირს უთხრის და პოტენციურად მას უფრო შემბოჭავ, ვიდრე ემანსიპატორულ პირობად წარმოგვადგენინებს. კვლავ ირღვევა კონსტრუქტივიზმის მორიგი პრინციპი ცოდნის ეტაპობრივი კონსტრუირების შესახებ - სახელმწიფო, განზრახ თუ გაუაზრებლად, შესაძლოა სასკოლო საზოგადოებების განვითარების გარკვეულ ეტაპებს და ტრაექტორიებს გამოტოვებდეს და ახტებოდეს, როცა იგი სკოლების განსხვავებულ სოციო-კულტურულ დისპოზიციებს არ ითვალისწინებს. ამის საწინააღმდეგოდ, თუკი ავტორიზაციისთვის სკოლების მზაობის კატეგორიებად დიფერენცირება სწორედ ამ დისპოზიციების გათვალისწინებად აღიქმება, მაინც გვაქვს საფუძველი სახელმწიფოს მიერ ამ განსხვავებების ადექვატურად აღქმაში ეჭვი შევიტანოთ, რადგან წინასწარი შეფასებებიც კვლავ ვერტიკალური იერარქიულობის პრინციპით, წინასწარ განსაზღვრული ერთგვაროვანი სტანდარტებით კეთდება და არა სკოლების უნიკალური პრაქტიკების გამორკვევით და კონტექსტებთან შეპირისპირებით.

პედაგოგიური აქტი, რომელიც ძალაუფლებრივ ურთიერთობებს, „სიმბოლურ ძალადობას“ (მნიშვნელობათა იმპოზიციას - თავსმოხვევას, „სწავლებას“) საფარველს ხდის და სააშკარაოზე გამოაქვს, ძირს უთხრის მისი აგენტების პედაგოგიურ ავტორიტეტს და ამდენად, თვითგამაუქმებელია (Bourdieu, 1990, 12). პირველ რიგში, წინააღმდეგობრივია სკოლების ავტონომია თუკი კონკრეტულ პრინციპებზე მოთხოვნა, სახელმწიფოს მხრიდან ამავე პრინციპების არსის ღალატით, ცენტრალიზებულად ჟღერდება, რაც თავის მხრივ მათ დელეგიტიმაციას ახდენს და გვაფიქრებს, რომ სახელმწიფოს არ ესმის ავტონომიის არსი ან რეალურად იგი სკოლების ავტონომიის წინააღმდეგია.

მეორე მხრივ, სახელმწიფო ვერ ნიღბავს ამ პოლიტიკის თვითნებურობას, რადგან წარმატებული სიმბოლური ძალადობა ობიექტურად გულისხმობს ძალაუფლების დელეგირებას (Bourdieu 1990). ველი რაც უფრო ავტონომიურად წარმოჩინდება, მით უფრო ეფექტურად იფარება და კვლავწარმოებს ძალაუფლებრივი ურთიერთობები - ძალა მის რეალურ ფუნქციას სრულყოფილად მაშინ აღასრულებს, როცა წარმატებით ახერხებს აჩვენოს, რომ სრულიად სხვა რამეს აკეთებს (Moore, 2004, 449).

სისტემის მდგრადობისთვის და ლეგიტიმაციის აუცილებელი სიღრმის გარანტორია კონტექსტებიც, რასაც სახელმწიფო ასევე უგულებელჰყოფს. სახელმწიფოს მიერ წარმოებული პედაგოგიური მუშაობის წარმატებას და პროდუქტიულობას დიდწილად განსაზღვრავს სხვაობა სახელმწიფოს მიერ წარმოდგენილ სასურველი მასწავლებლის თუ სასკოლო საზოგადოების ხატსა და რეალური მასწავლებლების და სკოლების დისპოზიციათა სისტემებს შორის (Bourdieu, 1990, 43). რაც უფრო ნაკლებად არის დაშორებული სახელმწიფო პოლიტიკა, ამ პოლიტიკის მიზნები, მოლოდინები და მისი კომუნიკაციის ენა და ფორმები სასკოლო საზოგადოებების რეალური პრაქტიკებისგან და სიმბოლური/ენობრივი კოდებისგან, ამ პოლიტიკის წარმატებულობის შანსები მით უფრო მაღალია. „ერთიანი სკოლის მოდელი“ უგულებელჰყოფს სასკოლო საზოგადოებების, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების არსებული სქემა კი, თავის მხრივ, მასწავლებელთა მრავალფეროვნების, უმთავრესად კი მათი სოციო-კულტურული სხვადასხვაობის საკითხს, რასაც უდიდესი გავლენა შეიძლება ჰქონდეს მასწავლებელთა კომპეტენციაზე, შესაბამისად, მათ პირად ბედისწერასა თუ უახლოეს საზოგადოებრივ კონტექსტზე. შეიძლება ითქვას, რომ სახელმწიფო ყველა სკოლასა და მასწავლებელს ერთ ენაზე ელაპარაკება, რომელსაც მხოლოდ „რჩეული“ უმცირესობა მოიხელთებს.

პრობლემა შეფასებისა და განვითარების სქემის ცენტრალიზება, ერთგვაროვნება, უნივერსალობის მოთხოვნა და საყოველთაობაა, სოციალური განმაპირობებლების გაუთვალისწინებლად. შეფასება და განვითარება უნდა ერგებოდეს იმ სოციალურ კონტექსტს, საიდანაც მასწავლებელი გამოდის და სადაც მოღვაწეობს. ამ სისტემის მხოლოდ კოლექტიური და მასში ჩართული პედაგოგების მასთან ურთიერთობის ინდივიდუალური, არაცნობიერი ისტორიის შესწავლით არის შესაძლებელი იმ ობიექტური და სუბიექტური სტრუქტურების გამოვლენა, რომელიც მასწავლებელთა განსჯას და მოქმედებას წარმართავს და შესაბამისად, მათ კომპეტენციას თუ მის რეპრეზენტაციებს განაპირობებს (Bourdieu, 2000). სახელმწიფოს მიერ ამ მიმართებათა უგულებელყოფა ნიშნავს, რომ თუკი მასწავლებელს გაუმართლა და „უკეთესი“ (ცენტრალური ლოგიკის შესაბამისი) დისპოზიციები ერგო, მას შედარებით მაღალი ანაზღაურებით და მეტნაკლები პრივილეგიებით დააჯილდოვებენ, ვიდრე ნაკლებ იღბლიანს.

კომპეტენციის დამდგენი ამ ირაციონალური პრინციპის და ინსტრუმენტის ვალიდურობის საეჭვოობის პირობებში, სისტემას მხოლოდ მასწავლებლის პროფესიის სოციალური ველის მრავალგანზომილებიანი სურათის თვითნებური, ვიწრო, ერთგანზომილებიანი და იერარქიული პრინციპით წარმოდგენის, ძალაუფლების ამ დინამიკის შეძლებისდაგვარი განმტკიცების და ამ პრინციპზე დაყრდნობით, მასწავლებელთა სახელფასო პოლიტიკის მართვის ფუნქციაღა რჩება. და როცა მჟღავნდება, რომ კულტურული სფერო, როგორიც განათლებაა, ამ დონის ძალაუფლებრივ ურთიერთობებზე და ეკონომიკურ მდგენელებზე დაიყვანება და ამით იძენს ღირებულებას, ნაცვლად მისი იმთავითვე ღირებულად წარმოდგენისა, მაშინ თავსმოხვეული სქემები მმართველთა თვითნებობად და ძალადობად აღიქმება, რაც უკმაყოფილების და წინააღმდეგობის საფუძველია (Moore, 2004, 447).

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, როგორც ჩვენი ბოლო ზარის იუმორისტული ნომერი, ზოგადი განათლების სისტემის რეფორმების ლოგიკაც უხეირო ხუმრობას ემსგავსება:

სწავლების ეს მოდელი არის ერთადერთი გზა!

- რა შუაშია ეგ იმასთან რასაც ჩვენს სკოლაში ვაკეთებ?

- სერტიფიკატს მოგცემ და ხელფასს ოდნავ მოგიმატებ!

- მოიცა, აბა როგორ?

- სწავლების ეს მოდელი არის ერთადერთი გზა!

წყაროები:

  • Bourdieu, Pierre and Passeron (1990) Reproduction in Education, Society and Culture. London/Newburry Park/New Delhi: Sage Publications
  • Bourdieu, Pierre (2000) Pascalian Meditations. Stanford: Stanford University Press
  • Fowler, Frances C. (2014) Policy Studies for Educational Leaders: An Introduction. 4th edition. Pearson Education Limited
  • Moore, Rob (2004) Objective Probability and the Cultural Arbitrary. British Journal of Sociology of Education , Sep., 2004, Vol. 25, No. 4, Special Issue: Pierre Bourdieu's Sociology of Education: The Theory of Practice and the Practice of Theory (Sep., 2004), pp. 445-456. Published by: Taylor & Francis, Ltd.
  • Sewell, William H. Jr. (2005) Social Theory and Social Transformation. Chicago/London: The University of Chicago Press
  • გაბუნია, მარი (2021). რიზომა და განათლების ერთიანი სტრატეგია. პუბლიკა [Online] ხელმისაწვდომია: https://publika.ge/article/rizoma-da-ganatlebis-ertiani-strategia/
  • რეალური სივრცე, „მასწავლებლები ცვლილებებისთვის“, საზოგადოებრივი მაუწყებელი, 2023 წლის 29 აპრილი [Online] ხელმისაწვდომია: https://www.youtube.com/watch?v=JrXc3eTj4xM&t=2945s
  • რუსუდან ადვაძე (2022). „სიმონ ჯანაშია: ამ სქემით შესრულდა მიზანი, რომ მასწავლებლის დაბალი ხელფასი „მისი ბრალია“ და არა სახელმწიფოსი“ [Online] ხელმისაწვდომია: https://edu.aris.ge/news/siko-djanashia-am-sqemit-shesrulda-mizani-rom-maswavleblis-dabali-xelfasi-misi-bralia-da-ara-saxelmwifosi.html
  • ჩახაია, ლელა (2023). „ზოგადი განათლების რეფორმები საქართველოში და „ერთიანი სკოლის“ მოდელი“, კონსულტაციისა და ტრენინგის ცენტრი, თბილისი
  • ჯანაშია, სიმონ (2015). „მასწავლებლების კატეგორიებად დაყოფის პოლიტიკის პრობლემები“ [Online] ხელმისაწვდომია: https://edu.aris.ge/news/maswavleblebis-kategoriebad-dayofis-politikis-problemebi.html
* სტატია თავდაპირველად გამოქვეყნდა CTC Skola-Lab-ის ბლოგზე. 

წერილი "უცხო ქვეყნის გავლენის აგენტების" კანონპროექტთან დაკავშირებით

by March 06, 2023



საქართველოს პარლამენტის განათლებისა და მეცნიერების კომიტეტის თავჯდომარეს, ბატონ გიორგი ამილახვარს


საქართველოს პარლამენტის განათლებისა და მეცნიერების კომიტეტის წევრებს


ძვირფასო პარლამენტარებო, 

ორი წლის წინ განათლებისა და მეცნიერების კომიტეტის ადრეული და სკოლამდელი განათლების სამეცნიერო-საკონსულტაციო საბჭოს წევრობას დავთანხმდი, რადგან ეს კიდევ ერთ საშუალებას გამიჩენდა, რომ ენერგია საზოგადო საქმისთვის დამეხარჯა. მინდა ეს შესაძლებლობა გამოვიყენო და მოგმართავთ თხოვნით, რომ არ დაუჭიროთ მხარი საკანონმდებლო ინიციატივას უცხო ქვეყნის გავლენის აგენტების რეესტრის შექმნასთან დაკავშირებით. ამგვარი რეგულირება განათლებისა და მეცნიერების სფეროში არსებული ვითარების გაუარესებასა და ახალი პრობლემების გაჩენას გამოიწვევს. 


პოლიტიკის ნებისმიერ ინსტრუმენტი, მათ შორის საკანონმდებლო რეგულაცია საჭიროა შეფასდეს ერთი მხრივ არსებულ სოციალურ თუ პოლიტიკურ პრობლემასთან მიმართებაში, რომლის მოგვარებასაც ის ცდილობს. მეორე მხრივ კი მნიშვნელოვანია შეფასდეს არა ერთი, არამედ რამდენიმე ჩვენთვის მნიშვნელოვანი ღირებულების მიხედვით. თავიდან განვიხილავ, თუ რატომ არ არის ეს საკანონმდებლო ინიციატივა მართებული პრობლემების მოსაგვარებლად. შემდეგ შევეცდები ავხსნა, თუ რატომ შეიძლება შეფასდეს ეს ინიციატივა უარყოფითად სხვადასხვა ღირებულების მიხედვით. 


ინიციატივის დასაბუთება

განათლებისა და მეცნიერების სფეროში სხვადასხვა აქტუალურ პრობლემას შორის უცხოეთის გავლენებთან დაკავშირებით რაიმე დასაბუთებული გამოწვევა არ ჩანს. არ არსებობს რაიმე კვლევა ან საზოგადოებრივი ინიციატივა, წუხილი, რომელიც აშკარას გახდიდა, რომ უცხოეთიდან შემოსული ფინანსური რესურსები საგანმანათლებლო ან სამეცნიერო სივრცეში რაიმე ხიფათს ქმნის, ემუქრება საზოგადოებრივ წესრიგს, ჩვენ მისწრაფებებს თუ საჭიროებების გადაჭრის შესაძლებლობებს. 


ვითარება სრულიად საწინააღმდეგოა. დღეს, განათლებისა და მეცნიერების სფეროში, საქართველოში მრავალი დადებითი პროექტი ხორციელდება საქართველოს მეგობარი ქვეყნების ფინანსური მხარდაჭერით. ჩვენი შვილები სწავლობენ სკოლებსა და უნივერსიტეტებში, რომლებიც მნიშვნელოვან ფინანსურ, მატერიალურ და ინტელექტუალურ დახმარებას იღებენ აშშ-ს, ევროპის სახელმწიფოების, კერძო ფონდებისა და მულტილატერალური საერთაშორისო განვითარების სააგენტოებისგან. 


საერთაშორისო მხარდაჭერის პროგრამების მეშვეობით იქმნება ახალი კურიკულუმები, სახელმძღვანელოები, ითარგმნება სამეცნიერო და პროფესიული ლიტერატურა, მიმდინარეობს პროფესორებისა და სკოლის მასწავლებლების კომპეტენციების ამაღლების ღონისძიებები. ტარდება საერთაშორისო კონფერენციები. მიმდინარეობს მოსწავლეების, სტუდენტების, მასწავლებლებისა და მეცნიერების საერთაშორისო თანამშრომლობის პროექტები. რაც მნიშვნელოვანია, ამ პროექტების უმეტესობა, მათ შორის მათი, რომელსაც არასახელმწიფო ორგანიზაციები ახორციელებენ, მიმდინარეობს საქართველოს სახელმწიფოსთან შეთანხმებითა და სახელმწიფოს მხარდაჭერით. 


ამგვარ ვითარებაში, უცხო ქვეყნის გავლენების გასაკონტროლებლად შემოღებული კანონი რომელიც საგანმანათლებლო საქმიანობასაც შეეხება არა რაიმე პრობლემის შემცირებას, არამედ ახალი პრობლემების გაჩენას გამოიწვევს. ეს უფრო თვალსაჩინო გახდება, თუ ამ ინიციატივას სხვადასხვა მნიშვნელოვანი ღირებულების მიხედვით შევაფასებთ. ვფიქრობ, რომ ამ შემთხვევაში რელევანტური იქნება შემდეგი ღირებულების მიხედვით ვიმსჯელოთ: გამჭვირვალება, სამართლიანობა, მორალურობა და თავისუფლება.


გამჭვირვალება
საკანონმდებლო ინიციატივის მხარდამჭერები აცხადებენ, რომ კანონი უფრო გამჭვირვალეს გახდის არასამთავრობო და მედია ორგანიზაციების მოქმედებას. დიახ, დაფინანსების გამჭვირვალება მნიშვნელოვანია. თუმცა, განათლების სფეროში მოქმედი არასამთავრობო თუ საგანმანათლებლო ორგანიზაციების საქმიანობას თუ გადავხედავთ, მათი ფინანსები ისედაც გამჭვირვალეა, როგორც საქართველოს უკვე არსებული კანონმდებლობის შესაბამისად, ასევე დონორი ორგანიზაციების მრავალი და რთული ფინანსური აღრიცხვების მოთხოვნის გამო. აქედან გამომდინარე, ახალი კანონი უფრო გამჭვირვალეს საგანმანათლებლო სფეროში მოქმედი არასამთავრობო ორგანიზაციების საქმიანობას არ გახდის.


სამართლიანობა

ახალი საკანონმდებლო ინიციატივის მიხედვით, ყველა ორგანიზაცია, რომელიც თავისი ფინანსების მნიშვნელოვან ნაწილს უცხოური წყაროებიდან იღებს უნდა დარეგისტრირდეს როგორც უცხო ქვეყნის გავლენის აგენტი. ეს მოთხოვნა უსამართლოა, რადგან ორგანიზაციები რომლებიც ემსახურებიან საკუთარ საზოგადოებას, მათ მიერ იდენტიფიცირებული პრობლემების გადაჭრას, საზოგადოებაში ცოდნის ამაღლებას, არ შეიძლება განიხილებოდეს, როგორც სხვა სახელმწიფოს გავლენის გამტარებელი იმის გამო, რომ მათ მხარდაჭერა საერთაშორისო დახმარების ფონდების მეშვეობით მოიპოვეს. უსამართლოა რომ სახელმწიფომ ადამიანების საქმიანობას უწოდოს ის, რასაც ეს საქმიანობა არ იმსახურებს.


მორალურობა

ცნებების დეფინიცია იცვლება მათი გამოყენების კონტექსტიდან გამომდინარე. “უცხო ქვეყნის გავლენის აგენტის” აღქმა იმ საზოგადოებაში, სადაც რამდენიმე ათწლეულის წინ უცხო ქვეყნის აგენტებს უწოდებდნენ იმ ადამიანებს, რომლებიც არ ემორჩილებოდნენ სახელმწიფოს იდეოლოგიას სხვაა და განსხვავდება იმავე ცნების დეფინიციისგან სხვა საზოგადოებაში, რომელსაც ტოტალიტარიზმის საკუთარი გამოცდილება არ გააჩნია. ამორალურია, რომ სახელმწიფომ გააჩინოს შანსი, რომ საქართველოში დამოუკიდებელ ორგანიზაციებს, ცოდნის შექმნასა და გადაცემაზე მომუშავე ადამიანებს უცხო ქვეყნის აგენტების სახელი მიეწებოთ. ეს დაამცირებს ამ ხალხს და უარყოფითად განაწყობს საზოგადოების ნაწილს იმ მნიშვნელოვანი საქმიანობის მიმართ, რასაც ეს ადამიანები ეწევიან. 


არსებობს მოსაზრება, რომ ეს კანონი შეიძლება არ შეეხოს საგანმანათლებლო ორგანიზაციებს. ეს დათქმა საკმარისი არ არის, რადგან საგანმანათლებლო საქმიანობას არა მხოლოდ საგანმანათლებლო ორგანიზაციებად დარეგისტრირებული გაერთიანებები ეწევიან. არაფორმალური განათლება არანაკლებ მნიშვნელოვანია ვიდრე ფორმალური. მრავალი საზოგადოებრივი ჯგუფი და ორგანიზაცია ეწევა ფორმალურად საგანმანათლებლო ორგანიზაციად დარეგისტრირების გარეშე პროექტებს სათემო შესაძლებლობების გასაძლიერებლად, სხვადასხვა გარიყული ჯგუფის საზოგადოებაში ინტეგრირებისთვის, მშობლების, ფერმერების, მწარმოებლების და პროფესიონალების მთელი სიცოცხლის მანძილზე განათლებისთვის. 


თავისუფლება

ცხადია “აგენტების” კანონს აქვს სხვა მრავალი რისკიც, რაც დიდი ალბათობით ქართული საზოგადოების სამოქმედო პირობებისა და მისი საერთაშორისო მისწრაფებების გაუარესებასაც გამოიწვევს. თუმცა, ამ წერილში მე ამ საფრთხეებს დეტალურად არ შევეხები ადრესატი კომიტეტის კომპეტენციიდან გამომდინარე. თუმცა აქვე მნიშვნელოვანია იმაზე დაფიქრება, რომ ამგვარი კანონის მიღება დიდი ალბათობით გამოიწვევს განათლების სფეროში მრავალი მნიშვნელოვანი დამოუკიდებელი, თავისუფალი საქმიანობის შეზღუდვას.


საკანონმდებლო ინიციატივის მიხედვით, ორგანიზაციები, რომლებიც უსამართლოდ მიიჩნევენ მათთვის უცხო ქვეყნის აგენტის იარლიყის მიწებებას და მას არ დაემორჩილებიან - დაჯარიმდებიან და დაიხურებიან. ჩვენ ვიცით, რომ მსგავს კანონებს გამოუწვევიათ საგანმანათლებლო და სამეცნიერო საქმიანობის ავტონომიურობის კლება. ასე შეიზღუდა ცნობილი საერთაშორისო ორგანიზაციის, მემორიალის საქმიანობა რუსეთში. საზოგადოება მემორიალი ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირში არსებობდა და ზრუნავდა არა მხოლოდ ისტორიის გამოკვლევაზე, ცოდნის გავრცელებაზე, არამედ ასევე თანამედროვეობაში ადამიანის უფლებების დაცვაზეც. მისი უმნიშვნელოვანესი საქმიანობის გამო მემორიალმა 2022 წელს მშვიდობის დარგში ნობელის პრიზიც დაიმსახურა. მემორიალის შეზღუდვის პროცესი მაშინ დაიწყო, როდესაც უსამართლოდ ჩათვალეს მათთვის უცხო ქვეყნის აგენტების იარლიყის მიწებება.


საგანმანათლებლო ორგანიზაციების თავისუფლება, რომ სახელმწიფოსგან დამოუკიდებლად აწარმოონ თავიანთი საქმიანობა სახელმწიფოს ინტერესსაც ემსახურება. არასამთავრობო სექტორი, რომელიც სახელმწიფო პოლიტიკას კრიტიკულად აფასებს და პოლიტიკის განსხვავებულ ინსტრუმენტების შემუშავებაზე მუშაობს მნიშვნელოვანი რესურსია განათლების სისტემის გასაძლიერებლად. საგანმანათლებლო ორგანიზაციები კი, რომლებიც დაშინებულები არიან დახურვის, უარყოფითი იარლიყების მიწებებით, ადვილად ექვემდებარებიან სამთავრობო კონიუნქტურას და ვერ იჩენენ დამოუკიდებელ ინიციატივებს. 


ალბათ მნიშვნელოვანია იმის გაცნობიერებაც, რომ თქვენს მიერ მიღებული კანონი არა მხოლოდ თქვენი საპარლამენტო საქმიანობის დროს იქნება მოქმედი. წარმოიდგინეთ საკუთარი თავი მას შემდეგ, რაც თქვენი მანდატი ამოიწურება. რამდენად გექნებათ სურვილი, რომ რომელიმე თქვენი ღირებულებებისთვის მიუღებელმა პარტიამ არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ შეგიზღუდოთ საგანმანათლებლო ან სამეცნიერო საქმიანობა თქვენივე მიღებული კანონის გამოყენებით?


იმედი მაქვს, რომ ამ წერილში მოყვანილი მსჯელობა დაგეხმარებათ საკუთარი გადაწყვეტილების უკეთ შეფასებაში და იმის გააზრებაში, რომ უცხო ქვეყნის გავლენის აგენტების შესახებ საკანონმდებლო ინიციატივა ნაკლები სიკეთისა და დიდი ზიანის, საფრთხის მომტანია ჩვენი საზოგადოებისთვის, მათ შორის საგანმანათლებლო და სამეცნიერო სფეროსთვის. იმედი მაქვს, რომ ამ საკანონმდებლო ინიციატივას განათლებისა და მეცნიერების კომიტეტის წევრები მხარს არ დაუჭერთ.


პატივისცემით

სიმონ ჯანაშია


განათლებისა და მეცნიერების კომიტეტის

ადრეული და სკოლამდელი განათლების სამეცნიერო-საკონსულტაციო საბჭოს წევრი


3 მარტი, 2023 წელი. 

განათლება, სუსი და ეკლესია

by January 15, 2023
2023 წლის იანვარში, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ გამოაქვეყნა მის Facebook გვერდზე, რომ მინისტრი, სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის უფროსთან, გორის უნივერსიტეტის რექტორთან, გორის მერთან და პარლამენტის წევრთან ერთად ეწვია გორისა და ატენის მიტროპოლიტის მიერ ორგანიზებულ ფესტივალს [1]. როგორც სამინისტრო გვატყობინებს:
"მიხეილ ჩხენკელი და გრიგოლ ლილუაშვილი ფესტივალის ფარგლებში გამართულ ღონისძიებებს – სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია II-ის აღსაყდრებიდან 45 და დაბადებიდან 90 წლის იუბილესადმი მიძღვნილ კონფერენციას და კალიგრაფიის კონკურსს დაესწრნენ. კონფერენციაზე დამსწრე საზოგადოების წინაშე მოხსენებებით წარდგნენ მოსწავლეები და გორის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სტუდენტები. ამასთან, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრმა და სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის უფროსმა ხელნაკეთი ნივთების გამოფენაც დაათვალიერეს და მოზარდების ნამუშევრებსა და შემოქმედებას პირადად გაეცნენ."

ამ ამბავში უამრავი პრობლემა შეიძლება დაინახოს ადამიანმა. ყველაზე სახიფათო კი ალბათ ისაა, რომ განათლების სისტემა ნელ-ნელა კარგავს დემოკრატიული საზოგადოების ფორმირებისთვის მნიშვნელოვანი საგანმანათლებლო პროცესის ორგანიზების ფუნქციას და სულ უფრო მეტად ძალაუფლების მქონე სტრუქტურების ინტერესების გამტარებელი და დამცველი ხდება.

ამ თემაზე ხელოვნურ ინტელექტს [2] ვთხოვე დაეწერა ლექსი, რომელსაც ქვემოთ გთავაზობთ, ასევე ხელოვნური ინტელექტის თარგმანით [3]. სამწუხარო ისაა, რომ  ხელოვნური ინტელექტი ხშირად უფრო უკეთ იაზრებს პრობლემას, ვიდრე ჩვენი მოქალაქეების მნიშვნელოვანი ნაწილი. 

In the halls of power, where secrets keep, Lies a collaboration, dark and deep. A minister, a church, and secret police, Together they wield their power with ease.

The minister of education holds the key, To shaping young minds, and making them free. But the church, it whispers, its own agenda too, And the secret police, they watch all that's true.

Together they shape the thoughts of the youth, Guiding them down paths that lead to truth. But whose truth is it, that they espouse? And at what cost, do they wield their power?

The minister speaks of progress and growth, But the church, it speaks of tradition and oath. And the secret police, they watch and they wait, For those who dare to question or debate.

In the halls of power, where secrets keep, Lies a collaboration, dark and deep. But the people, they see through the lies, And they'll fight for the truth, until it shall rise.

ჩხოროწყუს "საქმე" - ტუალეტის დასუფთავება

by February 01, 2021
გუშინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ჩხოროწყუს სკოლის მოსწავლეების ნაწილმა ადგილობრივი მერიის დასუფთავებაში, მათ შორის საპირფარეშოების გაწმენდაში მიიღო მონაწილეობა. 



როგორც სიუჟეტიდან ვიგებთ, მოსწავლეები დირექტორის თანხმობით გაკვეთილების შემდეგ წავიდენენ მერიაში, დაასუფთავეს სხვადასხვა სათავსო, მათ შორის საპირფარეშოც. 

ამ ამბავში რამდენიმე პრობლემური მხარეა:

პირველი, მედია ამ ამბავს ფუთავს, როგორც ბავშვების ძალდატანებისა და ღირსების შემლახავ საქმიანობაში ჩართვას. "ახეხინეს" წერენ სტატიებში, სოციალურ ქსელებში, ამბობენ სიუჟეტებში. ბავშვებზე ძალდატანება არ ჩანს არსაიდან. განა მხოლოდ ძალდატანებით ან მოტყუებით შეიძლება დაალაგოს ადამიანმა საპირფარეშო? 

საპირფარეშოს, მათ შორის საზოგადოებრივის, დალაგება რაიმე იძულების გარეშე, მოხალისეობრივად, რატომ უნდა ჩაითვალოს ღირსების შემლახავ სამიანობად? განა ჩვენ დამლაგებლებს, რომლებიც სკოლებში თუ მუნიციპალიტეტებში მუშაობენ ღირსება არ აქვთ? საპირფარეშოების დალაგების ღირსებასთან კავშირში განხილვა, შეურაცხმყოფელ საქმიანობად შეფუთვა და მოსწავლეებისთვის შეუფერებელ საქმიანობად წარმოდგენა ხელს შეუწყობს იმ მოსწავლეების ტრავმირებას, რომლებიც ამ აქციაში მონაწილეობდნენ. მათ არაფერი ცუდი და ღირსების შემლახველი არ გაუკეთებიათ და მნიშვნელოვანია, რომ მათ ეს იცოდნენ. 

მეორე, როგორც მედიიდან ვიგებთ, საკითხის გამოძიებას იწყებს პოლიცია. რა შუაშია აქ პოლიცია? დავუშვათ საზოგადოება თვლის, რომ მოსწავლეებმა, თუნდაც ნებაყოფლობით არ უნდა დაალაგონ საზოგადოებრივი თუ ნებისმიერი სხვა საპირფარეშო - აქ შეიძლება საერთოდ კრიმინალურ ქმედებაზე საუბარი? შეიძლება ვიკამათოთ იმის შესახებ, არის თუ არა ასეთი გამოცდილება მოსწავლეებისთვის პედაგოგიური ღირებულების, მაგრამ რა შუაშია აქ სამართალდამცავი სისტემა? 

მესამე, ამ სიუჟეტის კეთებაზე მომუშავე ჟურნალისტები მეც დამიკავშირდნენ. ძალიან სამწუხაროა, რომ მათი ერთადერთი კითხვა იყო "ვინ არის დამნაშავე?" რომელიც რამდენჯერმე სხვადასხვა ფორმით დამისვეს. ასეთი მიდგომა არ უწყობს ხელს დაფიქრებას. ჟურნალისტები უნდა ეხმარებოდნენ საზოგადოებას, რომ გაიაზრონ მათი პრობლემები და არა მოქმედებდნენ როგორც პროკურორები დამნაშავეების ძიებისას.

მოზარდებს საპირფარეშოების დალაგების გამოცდილება მხოლოდ გამოადგებათ. სასურველია, რომ ამგვარი გამოცდილება პირველ რიგში საკუთარ სახლში შეიძინონ და არა განსაკუთრებით პანდემიისას, საჯარო დაწესებულებებში. ასევე კარგია, თუ სკოლა და მუნიციპალიტეტი განაგრძობენ თანამშრომლობას, ოღონდ ცხადია რომ უკეთესი იქნება თუ დასუფთავების საკითხში მუნიციპალიტეტი დაეხმარება ხოლმე სკოლას უფრო მეტად ვიდრე სკოლა მუნიციპალიტეტს. 

რაც შეეხება ამ ამბავს, კარგი იქნება თუ სკოლა შეხვედრას გამართავს მშობლებთან, მასწავლებლებთან და მოსწავლეებთან და მშვიდად, პოლიციის, მედიის და ისტერიის გარეშე განიხილავენ ამ საკითხს - რა არის ამაში პრობლემური და რა არა. მგონია, რომ კარგი იქნება თუ მოსწავლეებს მაგალითს ვაჩვენებთ, რომ მზა პასუხების ნაცვლად ხანდახან უფრო სასარგებლოა კითხვები დავსვათ. ამგვარ გარემოში ისინი უფრო მეტად ისწავლიან პასუხისმგებლიან ქცევას და კრიტიკულ აზროვნებას, ვიდრე სხვების მიერ თავსმოხვეული ჩარჩოების ფარგლებში თავის მართლებისას.

ავტორიზაცია როგორც სასჯელი

by July 29, 2020


სკოლების ავტორიზაციის სისტემა დღეს მოქმედებს იმ ძირითადი მიზნების წინააღმდეგ, რისთვისაც ის შეიქმნა. სკოლების და საგანმანათლებლო სისტემის განვითარების ნაცვლად, ავტორიზაცია ძირითადად გამოიყენება როგორც სკოლების დასჯის და დაშინების, განათლებაში ჩართული ადამიანების დემორალიზების, სისტემაში ინოვაციების შეზღუდვის და სკოლების სტანდარტიზაციის სასარგებლოდ.

წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ და თქვენი კოლეგები სკოლაში მუშაობთ. რამდენიმე ათწლეულია, რაც ამ სკოლას ავითარებთ. გაქვთ თქვენი სასწავლო პროგრამა, ასწავლით მაღალი პასუხისმგებლობით, რეგულარულად იკრიბებით, მსჯელობთ პედაგოგიური პროცესის გაუმჯობესებაზე, განიხილავთ თქვენ პრობლემებს. წლების განმავლობაში ქმნით რესურსებს. მუდმივად ურთიერთობთ მშობლებთან, ქმნით გარკვეულ ერთობას. ბავშვებს ეხმარებით სწავლაში, საკუთარი მისწრაფებების, თვალსაწიერის გაფართოვებაში.

ეს სკოლა კერძო მფლობელობაშია*. მის გარშემო არსებულ სკოლებზე უფრო უკეთესი ინფრასტრუქტურა აქვს. სკოლა ცდილობს თავისი მომავალი მოსწავლეები ბაღიდანვე მოამზადოს სწავლისა და სწავლების სირთულეებისთვის. სკოლაში შვილები ამ სკოლის კურსდამთავრებულებსაც მოჰყავთ.

ამ დროს სკოლაში შემოწმება მოდის. ამას კანონის ენაზე ავტორიზაცია ქვია. შემოწმების შედეგად სკოლას ფუნქციონირების უფლებას მისცემენ ან აუკრძალავენ. შემმოწმებელი ათვალიერებს სკოლას, კითხულობს სკოლაში შექმნილ დოკუმენტებს, ელაპარაკება სკოლის ცხოვრებაში ჩართულ ადამიანებს და ამის საფუძველზე სკოლის შესახებ ანგარიშს წერს.

ამ ანგარიშში არაფერი არ წერია იმის შესახებ, რა მიღწევები გაქვთ, რამდენად გამართულად მიმდინარეობს სკოლის ყოველდღიურობა, სწავლა, სწავლება, ბავშვებთან ურთიერთობა. არაფერი ჩანს იმის შესახებ როგორ ვითარდებიან მასწავლებლები, როგორ ცდილობენ მოსწავლეების აღზრდას. ასევე არ ჩანს ის, თუ როგორ ცდილობენ მასწავლებლები ამ სკოლაში გადმოსულ ახალ მოსწავლეების მათ საზოგადოებაში ინტეგრირებას. ანგარიში არ აღწერს რას ფიქრობენ მშობლები, როგორ არიან ისინი ჩართული სკოლის ცხოვრებაში, მის განვითარებაში. არაფერია აქ ნათქვამი იმის შესახებ, როგორ გრძნობენ თავს ადამიანები ამ სკოლაში, უხარიათ თუ არა იქ მოსვლა, საერთოდ დადიან თუ არა ისინი სკოლაში. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, არც სასკოლო კულტურაზეა რამე ნათქვამი და არც სასკოლო კლიმატზე.

სამაგიეროდ ანგარიში დეტალურად განიხილავს სკოლის დოკუმენტაციას. აღწერს, რომ ერთ დოკუმენტში გაკეთებული ჩანაწერი, მეორე დოკუმენტში ნაპოვნს არ ემთხვევა. სადღაც დოკუმენტების ნუმერაციაა არეული. ელექტრონული კომუნიკაციების ეპოქაში ითხოვენ დოკუმენტების ფიზიკურად, ძაფით აკინძვას.

მთელ მსოფლიოში ცდილობენ მშობლები სკოლის ცხოვრებაში რაც შეიძლება ხშირად ჩართონ. მშობლებს პატიჟებენ გაკვეთილების ჩასატარებლად, გაკვეთილებზე დასასწრებად. ამ სკოლას კი ავტორიზაცია დარღვევად უთვლის, რომ მშობელს შეუძლია მისი შვილის გაკვეთილს დაესწროს დირექტორთან შეთანხმებით. ეს ბავშვების პირად ინფორმაციის გამჟღავნებას გამოიწვევსო. ცხადია ანგარიში არ აკონკრეტებს, რა პირადი ინფორმაცია მჟღავნდება ხოლმე გაკვეთილებზე.

საინტერესო ისაა, რომ სამი წლის წინ, 2017 წელს იგივე სკოლას ავტორიზაცია ჩაუტარდა და იგივე შეთანხმება გაკვეთილებზე დასწრების შესახებ, სკოლასა და მშობლებს შორის დარღვევად არ ჩაეთვალა.

მაშინ, როდესაც მთელ მსოფლიოში მსჯელობენ, რომ ეპიდემიების გავრცელების დასაბრკოლებლად, ხელის საშრობები გაუქმდეს ტუალეტებში, მისი არარსებობა სკოლისთვის დარღვევაა.

სკოლებისა და სკოლამდელი აღზრდის დაწესებულებების ინტეგრირებაზე სახელმწიფოც ფიქრობს. სირთულეს წარმოადგენს სკოლამდელი ბავშვების მომზადება სასკოლო ცხოვრებისთვის. სკოლას კი ავტორიზაციის პროცესში დარღვევად ეთვლება ის, რომ სკოლაში საბავშვო ბაღი ისე განათავსა, რომ მას ცალკე შესასვლელი არ გაუკეთა. ცხადია არც იმის შესახებ საუბრობს ანგარიში, რა საფრთხეს უქმნის ეს სკოლას.

ამ და მსგავსი "დაღვევების" შემცველი ანგარიში გადის ავტორიზაციის საბჭოზე. ამ საბჭოში მომუშავე ადამიანების უმეტესობა სკოლებში მუშაობს, ძირითადად ადმინისტრაციულ თანამდებობებზე. მათი სკოლები ჰგავს განხილულ სკოლას. ავტორიზაციის საბჭოს წევრის სკოლაშიც შეიძლება ერთი შესასვლელით სარგებლობდეს ბაღი და სკოლა. სხვის სკოლაში შეიძლება არათუ მშობლები, არამედ მოწვეული სტუმრებიც ესწრებიან გაკვეთილებს. დოკუმენტების ქაღალდზე წარმოებასაც არ უჭერენ ისინი მაინცდამაინც მხარს. ავტორიზაციის საბჭოს წევრი ელექტრონული ჟურნალების ბიზნესშიც კი შეიძლება იყოს ჩართული. საბჭოს წევრების უმეტესობა საჯაროდ უჭერს მხარს სკოლების მეტ ავტონომიურობას და აკრიტიკებს სახელმწიფოს მიერ სკოლების ზერეგულირებას.

მიუხედავად ამ გარემოებებისა, ავტორიზაციის საბჭოს სხდომის ოქმში ვერ ვხედავთ ავტორიზაციის საბჭოს წევრის ვერც-ერთ მოსაზრებას, რომლებიც ეჭვქვეშ დააყენებდნენ იმ შეფასებებს, რაც დასკვნაშია. არც შეკითხვები ჩანს, რომელიც საბჭოს წევრებმა დასვეს, სასკოლო კურიკულუმის, სასკოლო კულტურის, კლიმატის შესახებ. სამაგიეროდ ვხედავთ იმას, რომ საბჭოს თერთმეტივე წევრი ერთხმად მხარს უჭერენ სკოლისთვის მუშაობის უფლების შეჩერებას.

ამგვარი გადაწყვეტილება ერთეული შემთხვევა რომ იყოს ვიტყოდით, რომ შემფასებელს შეეშალა, საბჭოს წევრები ცუდ ხასიათზე იყვნენ იმ დღეს, სკოლის წარმომადგენლები ცუდად იქცევიან, მაგრამ როდესაც ეს პროცესი ტენდენციის ნაწილია, რა შეიძლება ვიფიქროთ? ერთი-მეორის მიყოლებით ავტორიზაცია უუქმდება ერთი ქსელის სკოლებს - ჯერ ბათუმში, შემდეგ თბილისში, ახლა კი უკვე რუსთავში. სამივე ამ სკოლას თავის თემში გამორჩეულად კარგი ინფრასტრუქტურა აქვს, გამორჩეულად კარგ შედეგებს აჩვენებს, გამორჩეულად აწყობილი პროფესიული განვითარების პროგრამები აქვს მასწავლებლებისთვის, მაგრამ მაინც ვერ გადიან ავტორიზაციას.

რა მნიშვნელობას იძენს ავტორიზაცია ამგვარი გადაწყვეტილებებით? ცხადია, თუ თქვენ ამ სკოლის წარმომადგენელი ხართ, მაგრამ ასევე გარე დამკვირვებელსაც შეიძლება გაგიჩნდეთ უსამართლობი განცდა. განა დოკუმენტების წარმოებაა სკოლის მთავარი მახასიათებელი, მისი საქმიანობის ბირთვი? განა სამართლიანია, რომ ამ სკოლის ტუალეტებში საშრობის არარსებობა უნდა მაიძულებდეს მე, რომ ამ სკოლის ნაცვლად ჩემი შვილი წავიყვანო ისეთ სკოლაში, სადაც შეიძლება წყალი საერთოდ არ მოდიოდეს?

გამოცდილი და წარმატებული სკოლების დირექტორები მიყვებიან, როგორ ასწავლიან ჭკუას ავტორიზაციის ექსპერტები. ყვებიან იმას, როგორ უგულველყოფს ავტორიზაციის საბჭო მათ სკოლის უნიკალურ და ამავდროულად წარმატებულ სასწავლო პროგრამებს, როგორ არიან ვალდებულები აწარმოონ “ორმაგი ბუღალტერია”, რომ სახელმწიფოს მოაჩვენონ თავი თითქოს უარესი, მაგრამ გრიფირებული წიგნებით ასწავლიან, მაშინ როდესაც სინამდვილეში უკეთესი წიგნებით სარგებლობენ.

რას ეუბნება ეს სხვა სკოლებს? ეს პროცესი ასწავლის განათლებაში ჩართულებს, რომ ისინი უნდა იყვნენ მორჩილები, რომ სახელმწიფო არის ბოროტება, რომ ავტორიზაცია გულისხმობს დოკუმენტების მომზადებაში უზარმაზარი ძალისხმევის ხარჯვას. ეს პროცესი განამტკიცებს მოსაზრებას, რომ განათლება არის რეპრესიული მანქანა, რომელსაც შეუძლია სისტემის ჭანჭიკებად აქციოს მასში მონაწილეები, მათ შორის ჯერ არ დასჯილი სკოლებიც, რომლებსაც ამ სისტემით განაწყობენ იქით, რომ ყველაფერი აკეთონ სტანდარტიზებულად, ფორმალურად, საკუთარი მისიების საწინააღმდეგოდ.

ჩვენ განათლების სისტემას კი სრულიად საპირისპირო რამ განვითარებს. ჩვენ უნდა წავახალისოთ სიმამაცე, რომ საგანმანათლებლო პრობლემების გადაწყვეტის სხვადასხვა მიდგომა გამოიცადოს. უნდა წავახალისოთ სკოლების მრავალფეროვნება, გვჭირდება სისტემაში ინიციატივიანი დირექტორების და მასწავლებლების მოზიდვა. ამისთვის კი, ავტორიზაციის სისტემა სრულიად უნდა გარდაიქმნას.

---------------------------------

* შოთა რუსთაველის სახელობის სკოლა-ლიცეუმი, რუსთავში.

ელექტრონული სახელმძღვანელოების შესახებ

by June 26, 2020
Simon Janashia. Powered by Blogger.