ჟურნალ ლიბერალში გამოქვეყნებულ სტატიისთვის მიცემულ ინტერვიუსთვის იმდენი ვწერე, რომ მენანება ამ ტექსტის გადაგდება. ამიტომ ვაქვეყნებ ამ ბლოგში.
2007-ში სამინისტროს ამოცანა იყო, რომ მაქსიმალურად დემოკრატიულად ჩატარებულიყო არჩევნები სკოლებში და ამავდროულად მაქსიმალური პირობები ყოფილიყო შექმნილი რომ არსებულ დირექტორებზე უკეთეს კანდიდატებს ერთი მხრივ მიეღოთ კონკურსში მონაწილეობა და მეორე მხრივ შანსი ჰქონოდათ გამარჯვების.ამას ხელს უშლიდა რამოდენიმე რამ. მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო:
ა) იმ დირექტორების ავტორიტეტი, რომლებიც თავიანთ სკოლებში უკვე ძალიან დიდ ხანს იყვნენ თავიანთ პოსტზე და რომლებსაც გავლენა ჰქონდათ სამეურვეო საბჭოზე, რაც ნიშნავდა იმას, რომ თუ ისინი თავიანთ სკოლაში მივიდოდნენ კანდიდატებად პრაქტიკულად ავტომატურად ”აირჩევდნენ”
ბ) ნდობა სახელმწიფოს მიმართ - უკეთესი კანდიდატები კონკურსში მონაწილეობას იმ შემთხვევაში მიიღებდნენ თუ ეცოდინებოდათ, რომ მათი კომპეტენტურობაა გადამწყვეტი და არა სიახლოვე გადაწყვეტილებების მიმღებებთან და/ან ჩაწყობის საჭიროება
გ) ხელისუფლების სხვადასხვა დონეზე ინტერესი, რომ საკუთარი კანდიდატურების ლობირება მოეხდინათ. ეს აძლიერებდა წნეხს სამინისტროზე და ამავდროულად არჩევნების პროცესის დემოკრატიულობასაც ეჭქვეშ აყენებდა.
ამასთან ერთად გაჩნდა ახალი პრობლემა. 2004-06 წლებში, რამოდენიმე ათეული სკოლის დირექტორის მოვალეობის შემსრულებლად დაინიშნა ადამიანები, რომლებმაც დიდი ენერგია ჩადეს ამ სკოლების განვითარებაში, კორუფციისგან წმენდაში, ფონდების მოძიებაში და სხვ. ამ ადამიანების ნაწილი ამბობდა, რომ მათ აღარ უღირდათ კონკურსში მონაწილეობა, თუ ყველაფრის ისევ თავიდან დაწყება იქნებოდა მათთვის საჭირო.
ამიტომ მნიშვნელოვანი გახდა ისეთი განაწილების სისტემის მოფიქრება, სადაც სამინისტროს გავლით ხელისუფლებას ჩარევის შესაძლებლობა არ ექნებოდა, არსებული დირექტორები ვერ შეძლებდნენ ავტომატურად სკამის შენარჩუნებას და ამავდროულად კარგ დირექტორებს დარჩებოდათ შანსი, რომ საკუთარ სკოლებში გაეგრძელებინათ მოღვაწეობა.
ამიტომაც განაწილება მოხდა შემდეგი პრინციპით: მთელი ქვეყანა დაიყო სკოლების საარჩევნო ტერიტორიულ ერთეულად. მათი რაოდენობა თუ არ ვცდები რამოდენიმეჯერე აღემატებოდა რესურსცენტრების რაოდენობას. თითო ერთეულში გაერთიანდა სკოლები რომლებიც ერთმანეთთან შედარებით ახლოს იყო ან ერთ დასახლებაში მდებარეობდა. თითოეული კანდიდატი რეგისტრირდებოდა ტესტირებამდე ამ ერთეულში.შემდეგ, ტესტის ქულებით დგინდებოდა კანდიდატების რაოდენობა, რომლებსაც ჰქონდათ უფლება კონკურსში მონაწილეობის. პრინციპი შემდეგი იყო. თუ ერთეულში იყო ვთქვათ 10 სკოლა, მაშინ სამჯერ მეტი ადამიანი იღებდა მონაწილეობას შემდეგ ეტაპებში ქულების მიხედვით. სამჯერ მეტი იმიტომ, რომ სკოლაში წარდგენისას სამზე მეტი კანდიდატი არ უნდა ყოფილიყო სამეურვეო საბჭოს წინაშე.
ეს კანდიდატები გადიოდნენ ტესტის შემდეგ გასაუბრებაზე სამინისტროს კომისიასთან. თუ გასაუბრებას გადალახავდნენ, მაშინ თითოეულ ერთეულში ტესტირების მიხედვით საუკეთესო 20% ირჩევდა იმ სკოლას, სადაც უნდოდა რომ ყოფილიყო წარდგენილი. ყველა დანარჩენი ნაწილდებოდა შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით იმ ერთეულის შიგნით, რომელზეც იყო დარეგისტრირებული.
განაწილების შემდეგ მაქსიმუმ 3 კანდიდატი მიდიოდა სკოლაში, სადაც გარკვეული საარჩევნო პროცესის (შეხვედრები მასწავლებლებთან, მშობლებთან, პროგრამის წარდგენა და სხვ.) შემდევ ტარდებოდა ყველა სკოლაში ერთდროულად კენჭისყრა სამეურვეო საბჭოებში. თუ საბჭო არცერთს ამ სამიდან არ ირჩევდა, მაშინ ტარდებოდა შემთხვევითი შერჩევის მეორე ეტაპი ყველა სკოლისთვის და ისევ ეგზავნებოდა სკოლას კანდიდატები. თუ კიდევ იწუნებდა ყველა კანდიდატს, მაშინ სამინისტროს შეეძლო თავად დაენიშნა მოვალეობის შემსრულებელი...
პირველი ეტაპი შემთხვევითი შერჩევის ჩატარდა სამინისტროს დარბაზში ლოტოტრონის გამოყენებით... რაზეც ატყდა დიდი ამბავი. მათ შორის მაგ. ია ანთაძე წერდა, რომ ეს გირგვლიანის მკვლელობაზე უარესი ამბავი იყო, რადგან დირექტორობის მსურველებს ამით ადამიანობა წაართვეს. მეორე ეტაპი ჩატარდა კომპიუტერის გამოყენებით, რაზეც ხმა არავის აღარ ამოუღია.
ამ სისტემამ მნიშვნელოვანი ზარალი მოუტანა ხელისუფლებას, პირველი იმით რომ ცუდი პიარისთვის საბაბი მისცა (ლოტოტრონი) და მეორე იმით, რომ საკუთარი კანდიდატების სკოლებში გაგზავნის საშუალება დაკარგა, რამაც ძალიან გაანაწყენა განსაკუთრებით ადგილობრივი ხელისუფლება... კანდიდატებთან დაკავშირებით კიდევ იმიტომ განაწყენდა ხელისუფლება, რომ მათ შეაგროვეს არასასურველ კანდიდატთა სია, რომელიც სამინისტროს გამოუგზავნეს. სამინისტროს მიეცა რეკომენდაცია, რომ ამ სიაში მყოფები გასაუბრებაზე უნდა დაეწუნებინათ. ითქვა, რომ ეს ინფორმაცია ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებმა შეაგროვეს. საქართველოს მასშტაბით იყო რამოდენიმე კომისია, აჭარის, დასავლეთ საქართველოს, აღმოსავლეთის და თბილისის (თუ არ ვცდები). აღმოსავლეთმა და თბილისმა, რომელიც თბილისში ტარდებოდა, არცერთმა კომისიამ არ გაითვალისწინა ეს სია. დასავლეთ საქართველოში დაიწყეს ამ სიის მიხედვით ხალხის დაწუნება, რაც ნიშნავდა იმას, რომ ბევრი კარგი კანდიდატი ავტომატურად ვარდებოდა კონკურსიდან სავარაუდოდ პოლიტიკური ნიშნით. ამის გამო, გასაუბრების პროცესი გაჩერდა, კომისია დაიშალა, და ხელახლა ჩაატარა გასაუბრება. აჭარას ვერაფერი ვუშველეთ, რადგან იქ იქაური სამინისტრო თავისას აკეთებდა...
იმ სიაში მყოფების ნაწილი დღესაც სკოლის დირექტორია :) ჰოდა, ამანაც ძალიან გაანაწყენა ხელისუფლება და ჩაითვალა, რომ მთელი ეს დირექტორების განაწილების სისტემა იყო ერთგვარი წინააღმდეგობა მმართველი პარტიის წინააღმდეგ. ბევრი დეტალია კიდევ, რაზეც შეიძლება ლაპარაკი... მაგ. ის, თუ როგორ ებრძოდნენ გამოცდილი დირექტორები ამ სისტემას და როგორ აჯობეს ზოგ შემთხვევაში...მაგრამ ძირითადი ესაა იმ არჩევნებთან დაკავშირებით.
ბ) ნდობა სახელმწიფოს მიმართ - უკეთესი კანდიდატები კონკურსში მონაწილეობას იმ შემთხვევაში მიიღებდნენ თუ ეცოდინებოდათ, რომ მათი კომპეტენტურობაა გადამწყვეტი და არა სიახლოვე გადაწყვეტილებების მიმღებებთან და/ან ჩაწყობის საჭიროება
გ) ხელისუფლების სხვადასხვა დონეზე ინტერესი, რომ საკუთარი კანდიდატურების ლობირება მოეხდინათ. ეს აძლიერებდა წნეხს სამინისტროზე და ამავდროულად არჩევნების პროცესის დემოკრატიულობასაც ეჭქვეშ აყენებდა.
ამასთან ერთად გაჩნდა ახალი პრობლემა. 2004-06 წლებში, რამოდენიმე ათეული სკოლის დირექტორის მოვალეობის შემსრულებლად დაინიშნა ადამიანები, რომლებმაც დიდი ენერგია ჩადეს ამ სკოლების განვითარებაში, კორუფციისგან წმენდაში, ფონდების მოძიებაში და სხვ. ამ ადამიანების ნაწილი ამბობდა, რომ მათ აღარ უღირდათ კონკურსში მონაწილეობა, თუ ყველაფრის ისევ თავიდან დაწყება იქნებოდა მათთვის საჭირო.
ამიტომ მნიშვნელოვანი გახდა ისეთი განაწილების სისტემის მოფიქრება, სადაც სამინისტროს გავლით ხელისუფლებას ჩარევის შესაძლებლობა არ ექნებოდა, არსებული დირექტორები ვერ შეძლებდნენ ავტომატურად სკამის შენარჩუნებას და ამავდროულად კარგ დირექტორებს დარჩებოდათ შანსი, რომ საკუთარ სკოლებში გაეგრძელებინათ მოღვაწეობა.
ამიტომაც განაწილება მოხდა შემდეგი პრინციპით: მთელი ქვეყანა დაიყო სკოლების საარჩევნო ტერიტორიულ ერთეულად. მათი რაოდენობა თუ არ ვცდები რამოდენიმეჯერე აღემატებოდა რესურსცენტრების რაოდენობას. თითო ერთეულში გაერთიანდა სკოლები რომლებიც ერთმანეთთან შედარებით ახლოს იყო ან ერთ დასახლებაში მდებარეობდა. თითოეული კანდიდატი რეგისტრირდებოდა ტესტირებამდე ამ ერთეულში.შემდეგ, ტესტის ქულებით დგინდებოდა კანდიდატების რაოდენობა, რომლებსაც ჰქონდათ უფლება კონკურსში მონაწილეობის. პრინციპი შემდეგი იყო. თუ ერთეულში იყო ვთქვათ 10 სკოლა, მაშინ სამჯერ მეტი ადამიანი იღებდა მონაწილეობას შემდეგ ეტაპებში ქულების მიხედვით. სამჯერ მეტი იმიტომ, რომ სკოლაში წარდგენისას სამზე მეტი კანდიდატი არ უნდა ყოფილიყო სამეურვეო საბჭოს წინაშე.
ეს კანდიდატები გადიოდნენ ტესტის შემდეგ გასაუბრებაზე სამინისტროს კომისიასთან. თუ გასაუბრებას გადალახავდნენ, მაშინ თითოეულ ერთეულში ტესტირების მიხედვით საუკეთესო 20% ირჩევდა იმ სკოლას, სადაც უნდოდა რომ ყოფილიყო წარდგენილი. ყველა დანარჩენი ნაწილდებოდა შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით იმ ერთეულის შიგნით, რომელზეც იყო დარეგისტრირებული.
განაწილების შემდეგ მაქსიმუმ 3 კანდიდატი მიდიოდა სკოლაში, სადაც გარკვეული საარჩევნო პროცესის (შეხვედრები მასწავლებლებთან, მშობლებთან, პროგრამის წარდგენა და სხვ.) შემდევ ტარდებოდა ყველა სკოლაში ერთდროულად კენჭისყრა სამეურვეო საბჭოებში. თუ საბჭო არცერთს ამ სამიდან არ ირჩევდა, მაშინ ტარდებოდა შემთხვევითი შერჩევის მეორე ეტაპი ყველა სკოლისთვის და ისევ ეგზავნებოდა სკოლას კანდიდატები. თუ კიდევ იწუნებდა ყველა კანდიდატს, მაშინ სამინისტროს შეეძლო თავად დაენიშნა მოვალეობის შემსრულებელი...
პირველი ეტაპი შემთხვევითი შერჩევის ჩატარდა სამინისტროს დარბაზში ლოტოტრონის გამოყენებით... რაზეც ატყდა დიდი ამბავი. მათ შორის მაგ. ია ანთაძე წერდა, რომ ეს გირგვლიანის მკვლელობაზე უარესი ამბავი იყო, რადგან დირექტორობის მსურველებს ამით ადამიანობა წაართვეს. მეორე ეტაპი ჩატარდა კომპიუტერის გამოყენებით, რაზეც ხმა არავის აღარ ამოუღია.
ამ სისტემამ მნიშვნელოვანი ზარალი მოუტანა ხელისუფლებას, პირველი იმით რომ ცუდი პიარისთვის საბაბი მისცა (ლოტოტრონი) და მეორე იმით, რომ საკუთარი კანდიდატების სკოლებში გაგზავნის საშუალება დაკარგა, რამაც ძალიან გაანაწყენა განსაკუთრებით ადგილობრივი ხელისუფლება... კანდიდატებთან დაკავშირებით კიდევ იმიტომ განაწყენდა ხელისუფლება, რომ მათ შეაგროვეს არასასურველ კანდიდატთა სია, რომელიც სამინისტროს გამოუგზავნეს. სამინისტროს მიეცა რეკომენდაცია, რომ ამ სიაში მყოფები გასაუბრებაზე უნდა დაეწუნებინათ. ითქვა, რომ ეს ინფორმაცია ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებმა შეაგროვეს. საქართველოს მასშტაბით იყო რამოდენიმე კომისია, აჭარის, დასავლეთ საქართველოს, აღმოსავლეთის და თბილისის (თუ არ ვცდები). აღმოსავლეთმა და თბილისმა, რომელიც თბილისში ტარდებოდა, არცერთმა კომისიამ არ გაითვალისწინა ეს სია. დასავლეთ საქართველოში დაიწყეს ამ სიის მიხედვით ხალხის დაწუნება, რაც ნიშნავდა იმას, რომ ბევრი კარგი კანდიდატი ავტომატურად ვარდებოდა კონკურსიდან სავარაუდოდ პოლიტიკური ნიშნით. ამის გამო, გასაუბრების პროცესი გაჩერდა, კომისია დაიშალა, და ხელახლა ჩაატარა გასაუბრება. აჭარას ვერაფერი ვუშველეთ, რადგან იქ იქაური სამინისტრო თავისას აკეთებდა...
იმ სიაში მყოფების ნაწილი დღესაც სკოლის დირექტორია :) ჰოდა, ამანაც ძალიან გაანაწყენა ხელისუფლება და ჩაითვალა, რომ მთელი ეს დირექტორების განაწილების სისტემა იყო ერთგვარი წინააღმდეგობა მმართველი პარტიის წინააღმდეგ. ბევრი დეტალია კიდევ, რაზეც შეიძლება ლაპარაკი... მაგ. ის, თუ როგორ ებრძოდნენ გამოცდილი დირექტორები ამ სისტემას და როგორ აჯობეს ზოგ შემთხვევაში...მაგრამ ძირითადი ესაა იმ არჩევნებთან დაკავშირებით.