რატომ არის მნიშვნელოვანი სკოლების აკრედიტაცია?

სკოლებში ხარისხის უზრუნველყოფის თანამედროვე სისტემა, რომელიც აწყობილია ე.წ. მენეჯერიალიზმის პრინციპებზე გულისხმობს იმას, რომ სახელმწიფო ადამიანს (მოსწავლეს) აძლევს ფინანსებს იმისთვის, რომ სერვისი შეისყიდოს. სახელმწიფო ამავე დროს ცდილობს, რომ ერთი მხრივ მონიტორინგი განახორციელოს იმის, თუ რამდენად შეესაბამება სერვისის მიმწოდებლების დონე იმ მოთხოვნებს, რაც აუცილებელია მისი მიზნების მიღწევისთვის, ხოლო მეორე მხრივ ცდილობს, რომ დაეხმაროს სერვისის მიმწოდებლებს ხარისხის გაუმჯობესებაში. თავისთავად, მონიტორინგი არა მხოლოდ იმისთვის ხორციელდება, რომ სახელმწიფომ იცოდეს თუ რაში იხარჯება მისი ფული, ან აქვთ თუ არა მის მოქალაქეებს დაიკმაყოფილონ მათი ფუნდამენტური უფლება მიიღონ განათლება. მონიტორინგი თავის მხრივ ინსტრუმენტია მეორე მიზნის მისაღწევად, ანუ ხარისხის გაუმჯობესებისთვის. ერთერთი გზა ხარისხის მონიტორინგისა და ხარისხის გაუმჯობესებისთვის არის სწორედ სკოლების აკრედიტაცია.

რისი მონიტორინგი და რისი ხარისხის გაუმჯობესებას უნდა გულისხმობდეს სკოლების აკრედიტაცია
1. სასწავლო პროცესი:
- რამდენად სრულდება ეროვნული სასწავლო გეგმა
- რამდენად ეფექტურად იყენებენ სწავლების მეთოდებს მასწავლებლები
- რამდენად არის სკოლა ორიენტირებული ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების განვითარებაზე
- რამდენად აქვს მოსწავლეს შესაძლებლობა საკუთარი ინტელექტუალური, სოციალური თუ ფიზიკური პოტენციალის მაქსიმალური რეალიზებისა და განვითარებისთვის.
2. სკოლის ინფრასტრუქტურა
- რამდენად აქვს სკოლას ის ფიზიკური პირობები, რომ მოსწავლეს შეეძლოს იმ უნარების განვითარება, ცოდნის მიღება და ღირებულებების ჩამოყალიბება რაც სახელმწიფოს მიზნებშია
- რამდენად უსაფრთხოა სკოლაში სიარული?
3. სკოლის მენეჯმენტი
- რამდენად ხდება ფიზიკური თუ ადამიანური რესურსების მაქსიმალურად გაუმჯობესება და მართვა
- რამდენად ორიენტირებულია სკოლა თითოეული მოსწავლის ინტერესებისა და საჭიროებების გათვალისწინებასა და დაცვაზე?
- რამდენად არის სკოლა ორიენტირებული განვითარებაზე?
აკრედიტაციის შემოღებასთან დაკავშირებით არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა. საწინააღმდეგო მოსაზრებებიდან ყველაზე ხშირად გაისმის შემდეგი: რამდენად არის დასაშვები, რომ სკოლას მოეთხოვებოდეს, რომ უზრუნველყოს სწავლისთვის საჭირო პირობები, როდესაც ეს სახელმწიფოს ვალდებულებაა. ხშირად აქცენტი ინფრასტრუქტურაზე კეთდება, მაგრამ ხანდახან იგულისხმება ხოლმე ასევე ადამიანური რესურსები და სასწავლო პროცესიც.
ასევე აკრედიტაციის სისტემის მოწინააღმდეგეები ამბობენ, რომ ეს სისტემა გამოიწვევს სკოლების დახურვას. ეს ერთი მხრივ სახელმწიფოს მიერ თავის ვალდებულებებზე უარის თქმას გულისხმობს. მეორე მხრივ კი ეს გულისხმობს განათლების შესაძლებლობის დაკარგვას საქართველოს იმ მრავალი მოქალაქისთვის, რომელსაც სკოლის არჩევის შესაძლებლობა არ აქვს იმის გამო, რომ მის დასახლებაში მხოლოდ ერთი სკოლაა. თავისთავად ეს მოსაზრებები მცდარია, რადგან აკრედიტაცია სულაც არ გულისხმობს იმას, რომ სახელმწიფომ საკუთარი ვალდებულება ინფრასტრუქტურის განვითარებაზე სხვას გადააბაროს და/ან სკოლები დახუროს. აკრედიტაციის ერთერთი უკიდურესი გამოსავალია სკოლის დახურვა, ხოლო ტიპიური კი შენიშვნები, რეკომენდაციები და სამოქმედო გეგმაა, რომელზეც სახელმწიფო და სკოლა თანხმდებიან. თუ სკოლა და სახელმწიფო, ორივე შეთანხმებას ასრულებს, სკოლა ყველა შემთხვევაში გადის აკრედიტაციას. სკოლა კი ალბათ მხოლოდ იმ შემთხვევაში ვერ უნდა გადიოდეს აკრედიტაციას, თუ იქ უბრალოდ სწავლა არ მიმდინარეობს. საქართველოში არსებობს ასეთი სკოლები, სადაც უბრალოდ მოსწავლეების რაოდენობა ყოველწლიურად იკლებს და დასახლებების გაქრობის ხარჯზე სკოლებიც ქრება.
აკრედიტაციის არარსებობის შემთხვევაში - სახელმწიფოს იმაზე ნაკლები ვალდებულებები აქვს საკუთარი მოქალაქეების წინაშე ვიდრე მისი არსებობისას. თუ არ არსებობს მკაფიო სტანდარტები და ამ სტანდარტების შესრულებაზე საზოგადოება არ არის ინფორმირებული, ცხადია, რომ პასუხისმგებლობა არის ნაკლები. შესაძლოა სწორედ ამის გამოა, რომ ზოგიერთი სახელმწიფო მოხელე ეწინააღმდეგება სკოლების აკრედიტაციას, რადგან ასეთ შემთხვევაში დგება საკითხი განათლების ინფრასტრუქტურის დეტალური შესწავლის, შედეგების გასაჯაროებისა და ბიუჯეტის შემდგომი მკვეთრი ცვლილების აუცილებლობის.
აკრედიტაციას გარკვეულწილად ეწინააღმდეგებიან ასევე მასწავლებლების პროფესიული კავშირები. მათ კარგად იციან, რომ აკრედიტაციის შედეგად სკოლების დახურვის საფრთხე ნაკლებია, მაგრამ საფრთხე არსებობს იმის, რომ მასწავლებლების პასუხისმგებლობა გაიზრდება. პასუხისმგებლობის გაზრდა კი ისევე, როგორც ზოგიერთი სახელმწიფო მოხელისთვის ასევე მასწავლებლისთვის ზედმეტი ტვირთია. განსაკუთრებით მძიმეა ეს ტვირთი იმ პირობებში, როდესაც სკოლის დირექტორებს, რომლების პირდაპირი მოვალეობაცაა ხარისხის გაუმჯობესება აქვთ არაპირდაპირი მითითება სახელმწიფოსგან, რომ ნაკლებად გააღიზიანონ მასწავლებლები, ნაკლებად გაუშვან ისინი სამსახურებიდან, რომ უკმაყოფილო ელექტორატს კიდევ დამატებითი ძალები არ შეემატოს. დირექტორები ეძებენ სახელმწიფოსვე შემოღებულ ინტრუმენტებს, რომელიც მათთვის არგუმენტი იქნება არასათანადო კვალიფიკაციის მასწავლებლის შეცვლისთვის. შესაბამისად მასწავლებლების ნაწილს, რომლებსაც იმედი არ აქვთ საკუთარი პროფესიონალიზმის ეშინია ნებისმიერი ასეთი სისტემის.
მაშ ვინ უნდა იყოს აკრედიტაციის მთავარი მომხრე სახელმწიფოს გარდა? პირველ რიგში ეს განათლების ხარისხის გაუმჯობესებით დაინტერესებული მთავარი აქტორები უნდა იყვნენ - მშობლები! სწორედ მშობლებისთვის იქნება მთავარი, რომ აირჩიონ სკოლები ობიექტურად დადასტურებული ხარისხის მაჩვენებლების მიხედვით. ასევე მშობლებისთვის არის მნიშვნელოვანი, რომ ჰქონდეთ თავად სახელმწიფოს მიერ აღიარებული ხარისხის მაჩვენებლები, იმ მომენტში, როდესაც ისინი საკუთარი შვილების სკოლების ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას ლობირებენ ადგილობრივი თუ ცენტრალური ხელისუფლებასთან.
თუ დაფინანსების სისტემა ისე იქნება მოწყობილი, რომ ადგილობრივი ხელისუფლება ცენტრალურისგან სუფსიდიებს მიიღებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ სკოლების ხარისხი იქნება დასაშვები, აკრედიტაციის მხარდამჭერების რიცხვიც გაიზრდება და გავლენის არეალიც.
ამ ეტაპზე მნიშვნელოვანია, რომ სკოლების აკრედიტაცია ჩატარდეს, ჩატარდეს კვალიფიციურად და ჩატარდეს ისე, რომ სახელმწიფო არ შეეცადოს, რომ საკუთარი მოქალაქეებისგან დამალოს ის ნაკლი, რომელიც თითოეულ სკოლას აქვს მიუხედავად მისი მატერიალური თუ ადამიანური რესურსებისა.

10 comments

tamuna said...

siko, ramdenadac vici, axali cvlilebebit, skolebis akreditacia 2013 tslamde gadaido. me rom mshobeli viyo, infrastruqturaze metad albat, pedagogta kvalificiurobis sakitxi damainteresebda da aqvt ki dghes pedagogebs motivacia, rom sakutar profesionalizmze imushaon? tuki mat rogorc mravalricxovan amomrchevlebs saxelmwifo mfarvelobs? erovnuli sastsavlo gegma kargi ramea tavisi axali cvlilebebianad, magram vin unda ganaxorcielos es gegma? calsaxad yvela mastavlebelze znelia amis tqma, magram umravlesobas xom jer kidev sastsavli aqvs axali standartebi? hoda akreditaciamde, anu 2013 tslamde moxerxdeba rom yvela pedagogi iyos valdebuli, gaiaros shgesabamis gadamzadebis treningebi? es valdebuleba memgoni saministrom unda shemoighos, ara?

სიმონ ჯანაშია said...

თამარ მემგონი ორ სისტემას ურევ: ერთია პედაგოგების სერტიფიცირება, მეორე კი სკოლების აკრედიტაცია. პირველი გულისხმობს მასწავლებლების გამოცდებს, მეორე კი სკოლების კომპლექსურ თვით და გარე შეფასებებს.
2013 წლამდე ჩაითვალა,რომ სკოლები არის აკრედიტებული, რაც არის გადავადება, რადგან კანონის მიხედვით 2010 წლამდე იყვნენ. ეს კი ნიშნავდა, რომ შემდეგი ერთი წლის განმავლობაში სკოლების აკრედიტაციის პროცესი უნდა დასრულებულიყო - ეს კი მრავალი სხვადასხვა რამის გამო პრობლემური იყო.
რაც შეეხება მასწავლებლების სერტიფიცირებას ის დაგეგმილი იყო, რომ დაწყებულიყო 2009-ში და გადაიდო 2010მდე. აქედან დაწყებული არსებულ მასწავლებელს აქვს 4 წელი იმისთვის, რომ სერტიფიკატი აიღოს. 4 წლის შემდეგ, მას კი აქვს უფლება, რომ სკოლაში გააგრძელოს მუშაობა, მაგრამ სკოლა აცხადებს ვაკანსიას და ანაცვლებს ასეთ მასწავლებელს სერტიფიცირებულით პირველივე შესაძლო შემთხვევაში.

chelidze said...

mivesalmebni skolebis akreditaciasac da pedagogebis serTificirebasac, vTvli, rom es orive procesi unda daiwyos rac sheiZleba male da Tu vinmes ramis shishi aqvs es tviton misi problemaa--"shishi ver ixsnis sikvdilsa...".
faqtia, rom skolebSi swavlebis dabali xarisxia da saxelmwifom ragac unda igonos.

salome said...

სრულად ვეთანხმები სიკოს მსჯელობას. მაგრამ ვფიქორბ, რომ პრობლემა არის ის, რომ სკოლების აკრედიტაციის არსი და მნიშვნელობა სათანადოდ ვერ თუ არ არის დასული სკოლებამდე და მითუმეტეს - საზოგადოებამდე. როდესაც იდგმება ისითი მნიშვნელოვანი ნაბიჯები განათლების სფეროში, როგორიცაა სასწავლო გეგმის შექმნა, სკოლების აკრედიტაცია, მასწავლებელთა სერტიფიცირება და ა.შ. სათანადოდ უნდა გაპიარდეს. რეფორმების ”მამებს” მართალია ეძლევათ ხოლმე საჯარო გამოსვლებში თავიანთი მოსაზრებების გამოთქმის საშუალება და ისინი, მათ შორის სიკო, ყოველთვის ძალიან არგუმენტირებულად ასაბუთებენ ამ თუ იმ სიახლის მნიშვნელობას, მაგრამ ასეთი გამოსვლები, როგორც წესი მას შემდეგ ხდება, რაც საზოგადოებაში უკვე შექმნიალია მკვეთრად უარყოფი დამოკიდებულება. რეფორმატორები პრაქტიკულად ყოველთვის ისეთ სიტუაციში ხვდებიან, როცა თავი უნდა იმართლონ. დასმულ კითხვებზე პასუხის გაცემა აუცილებელია, მაგრამ უმჯობესია, მანამდე განემარტოს საზოგადოებას სათანადოდ ის, რისი შემოღებაც იგეგმება, თავიდანვე პოოზიტიური კუთხით მიეწოდოს, ვიდრე მერე ვეცადოთ შეაცვლევინოთ აზრი, რაც ყოველთვის გაცილებით ძნელია ამოცანაა.

Gia Jandieri said...

ჩემი აზრით სახელმწიფოს მიერ საკუთარი სკოლების აკრედიტაციის დაწესება ლოგიკურია - ხომ უნდა სცადოს გაარკვიოს რაში ფლანგავს ფულს და რა დოზითაა რესურსების ხარჯვა ეფექტიანი.
მეორე საკითხია რამდენად იმუშავებს ეს საერთოდ. შესაძლებელია ბევრს არ მოსწონდეს, რომ განათლების სფეროში ეკონომისტებს კითხონ მოსაზრებები, მაგრამ მაინც მოვიხმობ მილთონ ფრიდმანის მოსაზრებას: რატომ გგონიათ სოციალიზმი წარმოებაში ცუდად მუშაობს და განათლებაში კარგად იმუშავებს?
ნებისმიერი მცდელობა არაკონკურენტულ ან არაჯანსაღ კონკურენციაში მყოფი სისტემის მონაწილეების საქმიანობა გააუმჯობესოთ აუცილებლად გადაიჩეხება უფსკრულში სახელად ”კორუფცია”.
ვისაც ამ უფსკრულში გამოყოლა არ უნდა ყველა წავა და დაგრჩება ინტელექტისაგან დაცლილი სისტემა, რომელსაც არ აინტერესებს ხარისხის გაუმჯობესება, მით უმეტეს, რომ არც არავისზე არ შეუძლია სწორება.
გია ჯანდიერი

სიმონ ჯანაშია said...

გია,
ჩემი აზრით ფრიდმანის მოსაზრების ამ კონტექსტში გამოყენების პრობლემა ისაა, რომ კონკურენცია ერთადერთი მამოტივირებელი არ არის სოციალური პროცესის, ან სოციალური სერვისის მიმწოდებლის პროდუქციის გაუმჯობესების. საქართველოში სკოლების უმეტესობა სწორედ ისეთ ვითარებაში არსებობს (სოფლები) სადაც კონკურენცია არ არსებობს და სავარაუდოდ დიდხანს ვერც იარსებებს (ისევე როგორც კონკურენტი პოლიცია, სახანძრო და სხვ.) არასაკმარისი ბაზრისა და ადამიანური რესურსების გამო.
რაც შეეხება იმას, რომ სოციალიზმი წარმოებაში ცუდად მუშაობს და ამიტომ ყველგან ცუდად იმუშავებს, ამის საწინააღმდეგო არგუმენტად შეგვიძლია მოვიყვანოთ საგანმანათლებლო პროცესი: მაგ. ჯგუფში, როგორიცაა კლასი, კურსი და სხვ. ადამიანები "სოციალისტურად", ანუ მაშინ როდესაც იყოფენ რესურსებს, თანამშრომლობენ, ურთიერთგანვითარებაზე პასუხისგებლობას იღებენ გაცილებით მეტ ცოდნას იღებენ ვიდრე ერთმანეთთან კონკურენციაში ყოფნით.

Gia Jandieri said...

კლასის შიგნით თანამშრომლობა უფრო მითია და არა რეალობა. ეს ვინ გამოთვალა და დაადგინა, რომ მოსწავლეები რაიმე ინიციატივებს იჩენენ თანამშრომლობაზე? ადამიანი სულელი უნდა იყო საკუთარ კონკურენტებს ხელს უწყობდე.
აქ საქმე გვაქვს არა თანამშრომლობასთან, არამედ იძულებასთან, რომელიც არ შეიძლება ბავშვებს ესმოდეთ. ისინი შესაძლებელი დიდხანს ვატყუოთ, რომ ასეთი მოქმედება სიკეთეა, მაგრამ, როდესაც მიხვდებიან, რომ მოატყუეს, ბუნებრივი პროტესტი ეწყებათ ამაზე.
ადამიანის, რა ასაკშია იმის მიუხედავად, ბუნებრივი სურვილია სხვებზე უკეთესი იყოს. თანამშრომლობაზე იმიტომ მიდის, რომ ამით საკუთარი მდგომარეობა გააუმჯობესოს და არა სხვისი. მაგრამ თანამშრომლობა არ მოდის (მხოლოდ) სწავლით, არამედ გამოცდილებით.

Gia Jandieri said...

ფრიდმენი და კონკურენცია კი სხვა მნიშვნელობითაა საინტერესო.
კონკურენციის გარეშე, ნებისმიერი ინსტიტუტი გარყვნას იწყებს, რესურსების ფლანგვას, საკუთარი სურვილის თავს მოხვევას, ხარისხის გაუარესებას, საქმიანობის გაძვირებას, პასუხისმგებლობის შემცირებას, და ა.შ.
(BTW: ეკონომისტები ძვირს ვეძახით არა იმას, რაშიც ბევრი ფულია გადახდილი, არამედ იმას, რაშიც უფრო მეტია გადახდილი, ვიდრე ღირს.)

Gia Jandieri said...

მე გამოვტყდები - კახა ლომაია რომ ვნახე ბოლოჯერ ნიუ იორკში, მადლობა მოვუხადე თავის მონდომებისათვის ახალი გზების ძიებაში.
ყველა ის იდეა (თითქმის), რომელიც სასკოლო განათლებაში 2004 წლიდან ინერგებოდა ხელს უწყობდა პასუხისმგებლობის გადანაწილებას სახელმწიფოდან მშობლების და სტუდენტებისაკენ.
ჩვენი მშობლების უმრავლესობა (თუ ყველა არა) ყოფილი საბჭოელები არიან. ის რაც საბჭოთა კავშირმა მათ ასწავლა (მეც მათ შორის) ძირითადად უპასუხისმგებლობაა.
ახლა, სამინისტროს მიერ წამოყენებული ”ახალი” იდეები უკან გვაბრუნებს იმ ქვეყანაში - თქვენ ნუ იდარდებთ, ჩვენ მივხედავთ.

სიმონ ჯანაშია said...

ადამიანის მოქმედების და მისწრაფებების მხოლოდ კონკურენციისა და ეგოიზმის ჭრილში შეფასება ჩემი აზრით ადამიანის ფსიქოლოგიისა, სოციალური მისწრაფებებისა და სოციალური ურთიერთობების მრავალფეროვნების ნიველირებაა. როცა ადამიანი მანქანას აჩერებს იმისთვის, რომ საბურავის გამოცვლაში დაგეხმაროს ეს მაინცდამაინც კონკურენციით ან იმაზე გათვლით, რომ როდესმე შეხვდები და შენც გაუჩერებ ყოველთვის არ არის გამოწვეული. ამის გაზომვა გაცილებით უფრო რთულია, ვიდრე იმის თუ რამდენად მოწონთ მოსწავლეებს თანამშრომლობა და რა შედეგები აქვს ამას.
სწორედ ამიტომაც უამრავი კვლევა არსებობს იმის შესახებ, რომ როდესაც ბავშვებს მცირე ჯგუფებში ამუშავებ და ჯგუფურად აფასებ ვიდრე ინდივიდუალურად ისინი ა) გაცილებით უფრო მოტივირებულები არიან და ბ) უკეთეს შედეგებს აჩვენებენ ნებისმიერ ტიპის შეფასებაზე.
რაც შეეხება იმას, რომ თანამშრომლობა გამოცდილებით მოდის გეთანხმებით. სწავლა კი სწორედაც რომ გამოცდილებაა, რომლის საფუძველზეც ხდება უნარების, ღირებულებებისა და ცოდნის შექმნა/განვითარება/შეძენა.

Simon Janashia. Powered by Blogger.